لیپیدها: گروهی از موادند که در بافتهای حیوانی و گیاهی وجود دارند د ر آب نامحلول ، در حلالهای بنزین ، اترو کلروفرم حل می شوند که شامل دو دسته چربیها و لیپوییدها می شوند .
لیپوییدهااز نظر تغذیه حیوانی به دسته های زیر تقسیم می شوند :
فسفاتیدها
سربروزیدها
استروییدها
کاروتنوییدها
صمغها
مومها
که دارای اثرات متفاوتی در تغذیه می باشند و تا حدودی دارای اهمیت هستند ولی از نظر تولید انرژی بی اهمیت هستند .
چربیها:
به علت دارا بودن انرژی زیاد و خاصیت ذخیره مهمترین منبع تولید انرژی برای نبات و حیوان هستند
ولی اگر بیش از حد وارد بدن شوند به صورت چربی در نقاط مختلف بدن ذخیره می شوند . محلهای ذخیره چربی بیشتر در زیر جلد اطراف کلیه ها و روده و به مقدار کم درون ماهیچه ها ذخیره می شود .
اسیدهای چرب به دو دسته تقسیم می شوند :
اشباع
غیر اشباع
اسیدهای چرب اشباع شامل :
اسید بوتریک ، اسید کاپروییک ، اسید کاپریلیک ، اسید کاپریک ، اسید لارویک ، اسید میرستیک ، اسید پالمتیک ، اسیداستئاریک
اسیدهای چرب غیر اشباع:
اسید اولئیک : بیش از سی درصد کل اسید چرب را در اکثر لیپیدها شامل می شود .
اسید لینولئیک : در روغن دانه های انگور وقهوه وروغن خوک یافت می شود .
اسید لینولنیک : در دانه های خشخاش و کتان و روغن بعضی ماهیها یافت می شود .
اسید آراشیدونیک : در روغن کبد خوک یافت می شود .
در بین چربیهای حیوانی کره یک چربی متعادل است که در ان اسیدهای چرب اشباع شده کوچک مولکول نیز یافت می شوند در حالی که این گونه اسیدها در پیه گاو وچربی خوک یافت نمی شوند . هیدرولیز چربیها در طبیعت تحت تاثیر آنزیمهایی که مجموعاً لیپاز نام دارند انجام می گیرد . اهمیت حیاتی چربیهابیشتر به خاطر خاصیت ذخیره شدن آنهاست .
اهمیت چربی ذخیره با توجه به دلایل زیر است :
- تامین انرژی در مواقع کمبود
- عایق بودن برای حرارت بدن
- ذخیره ویتامینهای محلول در چربی
مصرف چربیها جذب ویتامینهای محلول در چربی به خصوص ویتامینََ (آ) را تسهیل می کنند . مثلا در مرغ تخمگذار با افزایش چربی از 7% به 4% جذب کاروتین از20 %به60% افزایش یافته است.
هضم چربیها:
در حیوانات تک معده روده باریک تنها مکان هضم چربیهاست . اما در نشخوار کنندگان تری گلیسریدهای موجود درغذا درشکمبه توسط لیپاز باکتریها هیدرولیز می شونداین اسیدها توسط باکتریها هیدروژنه شده اول به اسید چرب بایک اتصال دو گانه و بالاخره به اسید استئاریک تبدیل می شوند . اسیدهای چربی که در این مرحله تولید می شوند معمولا در چربی شیر وچربی بدن حیوان نشخوارکننده به کار گرفته می شوند . بر خلاف اسیدهای چرب با زنجیرکوتاه اسیدهای چربی که دارای زنجیر طویل کربن هستند از شکمبه جذب نشده وبه هنگام رسیدن به روده کوچک عمدتاً به صورت اشباع مورد استفاده قرار می گیرندبه هرحال چربی خوراک در حیوانات تک معده ای اثری برروی چربی بدن می گذارد در حالیکه در حیوانات نشخوارکننده این طور نیست زیرا که عمده اسید چرب در چربی بدن آنها اسید استئاریک است که از هیدروژنه شدن اسیدهای چرب غیر اشباع بدست می آید . بنابراین می توان چربیهای قابل مصرف درتغذیه نشخوارکنندگان را طوری عمل آورد که از حمله میکروبی در شکمبه مصون مانده و در عین حال توسط آنزیمهای گوارشی هیدرولیز و از روده کوچک جذب شوند .
جذب چربیها:
حاصل نهایی هضم چربی در روده باریک به شکل میسل های مخلوط بوده که نحوه دقیق جذب آنها مشخص نیست چنین پیشنهاد شده که میسل ها از طریق جذب غیرفعال ویا احتمالاً بلع سلولی به شکل اولیه جذب می شوند اما اسیدهای با زنجیرکوتاه ومتوسط مانند اسیدهای موجود در کره برای جذب نیازی به املاح صفراوی ویا تشکیل میسل را ندارند ومی توانند به سرعت وبه طور مستقیم از مجرای داخل روده به جریان خون سیاهرگی کبدی وارد شوند ورود این اسیدها به خون بستگی به حضورسدیم و در جهت خلاف غلظت بوده بنابراین از طریق جذب فعال صورت می گیرد . درطیور جذب چربی از طریق مجاری لنفاوی ناچیز بوده و بخش عمده چربی به صورت لیپوپروتئینهای سبک و به طور مستقیم به جریان خون سیاهرگ کبدی وارد می شود.
چربی ذخیره:
n تقریبا 50% از چربی ذخیره در زیر جلد وتحت عنوان چربی زیر جلدی یافت می شود و بقیه در اطراف اعضای مختلف مانند کلیه ها ماهیچه ها وروده . در ترکیب چربی در بدن عمدتا تری گلیسریدها شرکت دارند و از اسیدهای چرب بخصوص اسید پالمتیک اسید استئاریک و اسید اولئیک نمایندگی دارند .
n عموما چربیهایی که در نزدیکی سطح بدن قراردارند دارای عدد یدی بیشتری هستند بنابراین نرمتراند تا چربیهای داخل بدن ، حال اگر مقداری چربی ذخیره از محل ذخیره خود برای اهداف انرژی خواه خارج و به مصرف برسد به جای چربی ذخیره که مصرف شده فقط آب ذخیره می شود
n ترکیب اسیدهای چربی که در سازندگی چربی ذخیره حیوانات تک معده ای به کار می روند می تواند به شدت تحت تاثیر چربی خوراک قرار گیرد که این امر جهت بازاریابی دارای اهمیت خاصی می باشد .
n کربوهیدراتها در بدن حیوان نسبت به اکثرچربیهای نباتی چربی سفت تری تولید می کنند .
n چنین نتیجه گیری می شود که با تغذیه آن دسته از مواد خوراکی که دارای اسیدهای چرب غیر اشباع به مقدار زیاد باشند می توان چربی نرم به دست آورد .
n چربی سفت را فقط موقعی می توان تولید کرد که انسان ازقدرت تحرک سریع چربی استفاده کرده ودر 2 الی 4 هفته قبل از کشتار حیوان را به وسیله جیره هایی که دارای اسیدهای چرب اشباعی بیشتری هستند تغذیه کرد .
n اثر چربی خوراک بر روی چربی ذخیره :
|
عدد ید | ||
|
چربی بدن |
چربی خوراک |
نوع چربی |
|
123 |
132 |
روغن سویا |
|
114 |
124 |
روغن ذرت |
|
107 |
108 |
ر ت پ |
|
98 |
102 |
ر ب ز |
|
72 |
63 |
پیه خوک |
|
56 |
36 |
چربی کره |
حد مجاز چربی:
حد مجاز مقدار چربی مصرفی را به طور کلی برای گاو وسایرحیوانات شیرده 5% و برای خوک 5تا 10% می باشد . ولی در اینجا هم طبیعتاً نوع چربی خود عامل تعیین کننده است برای مثال مصرف مواد خوراکی که در چربی آنها اسیدهای چرب غیر اشباع زیاد است در تغذیه گاوهای شیری مقدار چربی شیر را کاهش می دهد (برای مثال مصرف سیلوی ذرت و دانه ذرت در تغذیه گاوهای شیری) . اصولاً با مصرف اسیدهای چرب غیراشباع احتیاج حیوان به ویتامین شدیداً افزایش می یابد بنابراین افزودن ویتامین به خوراک ضروری است . مقادیر زیاد چربی با اسیدهای کوتاه زنجیر بروز عارضه کتوز رامساعد می کند .
مقدمه:
اسیدهای لینولئیک مرکب (CLA)گروهی از اسیدهای چرب هستند که فقط در چربی نشخوارکنندگان یافت می شوند . از دیدگاه شیمیایی (CLA) مخلوطی از ایزومرهای مختلف با باندهای مضاعف هستند که عمده آنها سیس-9وترانس-11می باشند. CLA دارای خاصیت ضد سرطانی است وایزومرهای سیس - 9 و ترانس - 11 که بخش عمده درفرآورده های غذایی دامی می باشند دارای خاصیت ضد سرطانی دارد.
کم کرد ن مقدار چربی لاشه وشیروبه دلیل تقاضای مشتریان برای فرآورده های غذایی کم چربی حائز اهمیت است .
اثرات مفیدگزارش شده ازCLAدرمطالعات پزشکی با استفاده از مدل های حیوانی :
اثر بیولوژیکی
ضد سرطان ، ضد تصلب شرائین ، تغییر در مسیر متابولیسم ، ضد بیماری قند ، محرک ایمنی بدن ، محرک قوی شدن بدن ، از بین برنده فساد خون ومزاج لاغری مفرط (Cachexia) و از بین برنده علایم قرحه آکله یا سل پوستی (Lupus) .
گاو شیرده واسید های لینولئیک مرکب :
استفاده از CLAو مخلوطی از ایزومرهای آن وحتی CLA محافظت شده (کلسیمی شده) باعث کاهش تولید چربی ودرصد چربی می شود.
بعد از چهار روز تزریق ایزومر سیس -12وترانس -10 منجر به 40%کاهش در تولید چربی شیر گردیدند.
CLA فقط بر روی چربی شیر اثر می گذارد وتاثیری بر دیگر اجزا ندارد . استفاده از CLA باعث کاهش ترشح چربی شیرمی شود که طی آن باعث تعادل مثبت تر انرژی خواهد شد که نتیجه این عمل باعث بهبود کل انرژی دام در مراحل خاصی از تولید می شود در نتیجه باعث افزایش تولید شیر، افزایش سنتز اجزائ دیگر شیر، کاهش اختلالات متابولیکی و بهبود راندمان تولید مثلی می شود .
روشهای تهیه شیر کم چربی :
استفاده از جیره های کم فیبروپرکنسانتره ،کوچکتر کردن انداره قطعات فیبرو تغذیه بعضی روغنها .
ولی این روشها دارای اثرات زیان آوری ازقبیل اختلالات متابولیکی مانند اسیدوز، کتوز، جابجایی شیردان و لنگش رادارد در حالی که استفاده از CLAبرای کاهش سنتز چربی شیر در عین حال که تولید وسلامتی دام حفظ می شود یک ابزار مدیریتی جدید رابرای گاودارن ارائه می کند .
دوره انتقال :
گاوهای شیرده در این مرحله ازشیردهی انرژی بیشتری در مقایسه با انرژی مصرفی سنتز وتولید می کننددر نتیجه گاوها تعادل منفی شدید انرژی را تجربه می کنند که این با مشکلات متابولیکی وکاهش عملکرد تولید مثلی در ارتباط است .
با کاهش تقاضای مواد مغذی برای سنتز شیر از طریق کاهش تولید چربی شیر شدت تعادل منفی انرژی کاهش می یابد بهبود تعادل انرژی تقاضا برای بسیج چربی بدن را کاهش می دهد وبنابراین غلظت اسیدهای چرب آزاد کاهش یافته ودر نتیجه وقوع کبد چرب و کتوز کاهش می یابد .
شروع فعالیتهای تخمدانی پس از زایمان تا حدود زیادی به تعادل مثبت انرژی بستگی ازاینروبا بااستفاده ازCLA می توان باعث بهبود گیرایی گاوها شد.
تنش حرارتی :
تنش حرارتی باعث کاهش مصرف غذا ، نشخوار وهضم وجذب خوراک وافزایش احتیاجات نگهداری می شود. در نتیجه کاهش مصرف غذا باعث تعادل منفی انرژی می شود که تاثیر منفی بر تولید شیر وفعالیتهای تولید مثلی می شود . استفاده از CLA باعث کاهش ساخت چربی شیر می شود که این عمل باعث بهبود تعادل انرژی و بهبود سلامتی و تولید مثل گاو می شود .
تولید شیر :
اوج تولید شیر 60-40پس از زایمان است .ودر این مرحله گاوها در تعادل منفی انرژی هستند . در نتیجه تولید شیر در گاوهای پرتولید با محدودیت انرژی کاهش می یابد حال کاهش بحران ناشی ازساخت چربی در طول این مرحله از شیر دهی می تواند باعث افزایش تولیدات وترکیبات شیر گرددوبنابراین امکان دستیابی به حداکثر توان ژنتیکی گاو مقدور می گردد .
سیستم ایمنی وCLA
کاهش تولید شیر وکاهش افزایش وزن گاوهای گوشتی به دلیل بیماری وشرایط غیر بهداشتی است.واکنش ایمنی توسط سیتوکینازهاانجام می شود هورمونهای سیستم ایمنی توسط ماکرو فاژها ساخته وآزاد می شوند وتکثیر لنفوسیتها راتحریک می کنند. ولی سیتوکینازها باعث کاهش مصرف خوراک وکاهش ماهیچه، افزایش وزن روزانه وحتی کاهش وزن بدن می شوند. ازاین رو به کمک CLA می توان از کاهش افزایش وزن به دلیل تحریک سیستم ایمنی جلوگیری کرد .