علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

دستگاه گوارش دام و بیان نکاتی مفید در رابطه با آن

نشخوار Rumination : اگر گوساله در هفته اول زندگی به غذای جامد دسترسی پیدا کند نشخوار در سن 3-2 هفتگی آغاز می گردد.

شروع نشخوار 5/1-5/0 ساعت بعد از خوردن غذا آغاز می گردد.

تعداد و طول نشخوار بستگی به فیبر غذا و اندازه قطعات ونوع غذا دارد و معمولا روزانه 24-4 دوره نشخوار انجام میگیرد که هر دوره 60-10 دقیقه طول می کشد. در حد میانگین روزانه تا هفت ساعت از وقت دام به نشخوار کردن می گذرد.

آروغRuctation  : بطور تقریبی روزانه حدود 600 لیترگاز تولید می شود که تقریبا از66 %  CO2 ، 26% CH4 ، 6%  N2 ، 11% H2S  و کمتر از 1%  O2 تشکیل یافته است. تعداد دفعات آروغ  به نوع غذا ومیزان تشکیل گاز بستگی دارد وتعداد آن در جیره ای که از علوفه خشک تشکیل شده باشد 20-15 باردر ساعت ودر جیره ی علوفه سبز 90-60 بار در ساعت می باشد.

ایجاد آروغ غیر از نوع غذا وابسته به وجود گازهای آزاد ، تحریک رسپتور های ناحیه ی کاردیا و انقباض کیسه ی پشتی شکمبه دارد .

بازگرداندن غذا Regurgitation و استفراغ Vomiting : تخلیه فعال محتویات شکمبه به علت انقباض همزمان پیش معده ها و عضلات شکم در گاو به ندرت اتفاق می افتد که شاید در اثر انباشتگی شکمبه ،فرم عصبی استونمی (کتوز عصبی)، ضایعات آماسی یا تومری در مدیاستن یا در مری و نگاری صورت می پذیرد.

مدفوع Defication  : گاو روزانه 24-10 بارو تقریبا حدود50-30 کیلوگرم در جمع مدفوع می کند.

قوام مدفوع و میزان خردشدگی ذرات علوفه: مدفوع گاو در حالت نرمال بصورت خمیری است. مدفوعی که چرب یا همراه موکوس بصورت لایه ای روی آن دیده شود احتمالا در اثر جابجائی شیردان بطرف چپ می باشد. مدفوع کف آلود و آبکی به رنگ قهوه ای مایل به زرد نشانه ای از اسیدوز شکمبه را دارد. از لحاظ میزان خردشدگی ذرات علوفه، مدفوع گاو سالم حاوی فیبرهای علوفه به میزان زیاد و باندازه تقریبی 5/0 سانتیمتر میباشد. وجود قطعات بزرگتر مثلا 2-1 سانت نشانه اختلالی در امر نشخوار یا تخلیه سریع مواد خورده شده از پیش معده می باشد، یکی از دلائل آن TRP است که به تازگی وقوع یافته باشد. وجود قطعات بلندتر ازچوب کبریت ممکن است در اثر بیماری دندان ، استنوز معدی، تورم نگاری، تورم شیردان اولسراتیو و لکوز پیشرفته دیواره شیردان محسوب گردد. مدفوعی که اندازه ذرات آن به طور غیرطبیعی کوچک باشد در رابطه با تاخیر در عبور هضمی توجیه می شود که ممکن است در جابجائی شیردان دیده شود و معمولا علاوه بر آن مدفوع حاوی موکوس نیز میباشد. وجود موکوس چسبناک سفید مایل به خاکستری (گاهی مخلوط با خون) نشانه ای از انسداد روده یا فلجی روده است. اگر بجای مدفوع مخاط سفید رنگ یا شیشه ای روشن از مقعد خارج گردد نشاندهنده فلج هزارلا omasalparesis میباشد.

پیش معده ها: پیش معده ها در گوساله های نوزاد رشد و تکامل کمی یافته اند درصورتیکه غذای جامد(علوفه یا بستر) دردسترس باشد گوساله ها در هفته اول یا دوم زندگی شروع به خوردن آن می کنندکه کم کم سبب تکامل فعالیت فیزیولوژیک پیش معده ها می گردد. نسبت حجم شکمبه به حجم شیردان 5/0 به 1 در چهار هفتگی و1به 1در هشت هفتگی و2 به1 دردوازده هفتگی ونهایتا 9 به 1 درگاو بالغ می باشد. 

دستگاه گوارش دام 

تحریکات مکانیکی دراثر غذاهای فیبری(علوفه و غیره ) عامل افزایش اندازه ی پیش معده و تکامل ساختمان عضلانی آنها می گردد، در حالی که تحریک شیمیایی اسیدهای پروپیونیک وبوتیریک عامل رشد مخاط پیش معده هاست.

تهیه نمونه از مایع شکمبه : رنگ مایع شکمبه در حالت طبیعی با توجه به نوع تغذیه از خاکستری زیتونی تا سبز مایل به  قهوه ای  متغیر است.

بدین ترتیب که رنگ سبز هنگام تغذیه در چراگاه یا تغذیه از علوفه تازه (خصیل یا یونجه تازه) ، خاکستری متمایل به قهوه ای در جیره چغندر یا علوفه چغندر و قهوه ای مایل به زرد در جیره سیلوی ذرت یا کاه دیده میشود.

رنگهای غیر طبیعی،خاکستری شیری (به علت اسیدوز ) و سیاه مایل به سبز (به علت توقف طولانی و فساد مواد غذائی در پیش معده ها ) می باشند.

قوام مایع شکمبه کمی چسبناک است (ولی اگر نمونه بسیار چسبناک باشد ممکن است نمونه اساسا از بزاق تشکیل شده باشد لذا برای نمونه گیری ابتدا به میزانی مایع شکمبه باید دور ریخته شود (200- 100 میلی لیتر ابتدای مایع جمع آوری شده را باید دور ریخت ) و پس ازآن نمونه جمع آوری می شود.  وجود مایع آبکی حاکی از غیر فعال بودن محتوای شکمبه می باشد

غلظت یون هیدروژن : pH  طبیعی مایع شکمبه از 5/5  تا7 متغیر است.

عوامل تغذیه ای زیر، pH  محتویات پیش معده یا شکمبه گاو را تحت تاثیر قرار می دهند :

جیره غنی از فیبر خام - (100% -60% جیره حاوی علوفه خشبی) سبب طولانی شدن زمان نشخوار تا حدود 70-45 دقیقه به ازای هر کیلو گرم ماده خشک و ترشح زیاد بزاق می گردد (14-12 لیتر برای هر کیلو گرم ماده خشک) . این امر سبب افزایش نسبی pH  تا 8/6 6/6 وکاهش نسبی غلظت اسید های چرب فرار (عمدتا اسید استیک ) در پیش معده ها میگردد ، که به آهستگی جذب شده و شرایط مناسب را برای رشد میکرو ارگانیسم های تجزیه کننده سلولز مساعد می کند .

 جیره غنی از کنسانتره منجر به کاهش زمان نشخوار تا 45-35 دقیقه به ازای هر کیلو گرم ماده خشک و ترشح کم بزاق می گردد . این امر سبب کاهش pH (6-4/5 ) وتولید مقادیر نسبتا زیادی اسید های چرب فرار شده (نسبت اسید پروپیونیک بیشتر است ) که نسبتا به سرعت جذب شده و شرایط را برای رشد میکروارگانیسم های تجزیه کننده نشاسته مساعد می کند.

غیر از مصرف جیره غنی از کنسانتره گاهی در مواردی pH  به کمتر از 4 می رسد از جمله در پس زدن شیره شیردان به دلیل استنوز مکانیکی پیلور ، تورم شیردان ، اولسر شیردان ویا لکوز شیردان .

خاصیت ترسیب (رسوب) و شناوری : محتویات شکمبه تازه جمع آوری شده ، که در صورت نیاز با عبور از یک تامپول صاف شده باشد را می توان هنگام ته نشین شدن در یک استوانه ی شیشه ای مورد بررسی قرار داد. در حالت طبیعی بیشتر ذرات ریز غذائی  و تک یاخته ها بلافاصله شروع به ته نشین شدن می کنند در حالی که ذرات بزرگتر وفیبری تر همراه با حباب های گاز به طرف بالا رفته ویک لایه ی کف آلود تشکیل می دهند. زمان لازم برای کامل شدن  ترسیب وشناوری  sedimentation and  flotation  اندازه گیری شده  وتحت عنوان زمان فعالیت ترسیب نامیده می شود.این زمان در گاو های سالم  و جیره نرمال بر حسب نوع جیره و زمانی که از تغذیه می گذرد از 4 تا8 دقیقه متغیر است . سپس در نمونه هایکه مایع شکمبه فعال باشد ذراتی که ابتدا رسوب کرده بودند شروع به بالا رفتن کرده و به طرف لایه سطحی می روند.

مایع شکمبه آبکی که بعلت گرسنگی ، بی اشتهایی و یا غذای کم ارزش غیر فعال شده باشد ذرات در آن رسوب می کند ولی شناوری انجام نمی شود ویا به تعویق می افتد. این حالت در اسیدوز شکمبه نیز دیده می شود .

هنگامیکه محتویات پیش معده یا شکمبه دچار فساد شده باشد ، شناوری به سرعت انجام شده و همراه با کف فراوان است و گاهی ذرات جامد به مدت طولانی به حالت معلق باقی می مانند که این حالت در آلکالوز شکمبه ، فساد محتویات شکمبه و مسمومیت با اوره دیده می شود.

تک یاخته ها : تاژک داران ciliates و مژک داران flagellates  هر دو در مایع شکمبه وجود دارند. 

اما تنها مژک داران با توجه به تعداد و حجم آنها دارای اهمیت فیزیولوژیکی هستند مژک داران شکمبه  تحت شرایط بی هوازی  رشد می یابند .تک یاخته ها قادر به تکمیل برخی وظایف در روند هضم میکروبی مانند تجزیه قندها ی محلول و پلی ساکاریدها (مثل نشاسته ،همی سلولز ، پکتین ) هستند .

در مایع شکمبه تازه جمع آوری شده ممکن است بتوان تحرک تک یاخته ها را با چشم غیر مسلح  درون یک استوانه شیشه ای بررسی نمود. همچنین می توان یک قطره از مایع را برروی لام میکروسکوپی گرم قرار داده  و تک یاخته ها را به شکل ذرات درخشان بسیار متحرک مشاهده کرد. هنگامیکه مایع شکمبه کاملا ته نشین می شود ، اغلب می توان تک یاخته ها را به شکل یک نوار خاکستری در زیر لایه ذرات غذائی مشاهده نمود .

 باکتریها : تعداد باکتریها در شکمبه از 107 تا 1012  در هر میلی لیتر مایع شکمبه متغیر است . همین طور بسته به نوع جیره تعداد آنها نیز تغییر می کند مثلا در مواردیکه جیره غنی از سلولز (فیبر خام ) باشد باکتریهای کمتری در مقایسه با جیره غنی از نشاسته در شکمبه وجود دارد .

باکتریهای شکمبه را بر اساس عمل آنها به چندین  دسته می توان  تقسیم کرد:

الف گروهی که سلولز ، نشاسته وقندها را تجزیه میکند.

ب گروهی که اسید پروپیونیک ، بوتیریک و لاکتیک تولید می کند .

ج گروهی که متان تولید می کنند و باکتریهای پروتئولیتیک و غیره .

به منظور مشاهده میکوسکوپی میکروفلور شکمبه می توان گسترش مایع شکمبه را به وسیله جریان هوا  خشک کرده و با روش گرم Gram  رنگ آمیزی کرد(و یا رنگ آمیزی گیمسا ) .بسته به نوع  جیره غذائی نوع باکتریها تفاوت می کند .

گاوی که مقدار زیادی علوفه  اعم از تر و خشک  خورده باشد ، دارای درصد بالائی از انواع استرپتوکوک، کوکسی ها و باکتریهای استوانه ای شکل (rods ) می باشد .درمصرف جیره مخلوط علوفه  خشک و کنسانتره به نسبت زیادی  کوکسی های گرم منفی  و باکتریهای استوانه ای شکل (rods ) گرم مثبت حضور دارند .

 در برخی شرایط پر خوری غذاها ی غنی از کربو هیدراتها ، اولین تغییر افزایش کوکسی های گرم مثبت (استرپتو کوکوس  بویس ) است در مرحله بعدی باکتریهای استوانه ای شکل گرم مثبت  کوتاه وسپس باکتریهای استوانه ای شکل گرم مثبت بلند (لاکتوباسیل ها ) غالب می گردند .

قارچها و مخمرها در محتویات شکمبه وجود دارند اما نقش واهمیت آنها کاملا مشخص نیست. آنها ممکن است در سنتز اسید ها ی امینه و ویتامین ها نقش داشته باشند.

اسید های چرب فرار در شکمبه : غلظت اسید های چرب فرار 120- 60 مول در هر لیتر مایع شکمبه است که شامل  %25 -%20 اسید پروپیونیک، %65- %50 اسید استیک، %20- %10 اسید بوتیریک و حدود %5  اسید های چرب با زنجیره طولانی می باشد، در حالت طبیعی اسید لاکتیک به مقادیر جزئی وجود دارد.

 

تشخیص التهاب صفاق از طریق بررسی میزان کشید گی دیواره حفره بطنی : کشیدگی دیواره ی حفره ی بطنی توسّط انگشتانی که اندکی از هم باز شده اند یا پشت دست نیمه بسته دقیقا درست بالای چین تهیگاهی راست مورد معاینه قرارمی گیرد.

دیواره طبیعی حفره بطنی نرم است . کشیدگی به درجات مختلف التهاب ودردناک بودن درون حفره بطنی ویا به میزان پریتونیت بستگی دارد . گاهی در انباشته بودن بیش از حد دستگاه گوارش توسط مواد خشبی نیز کمی کشیدگی احساس می شود . ممکن است در تورم صفاق شدید ومنتشر بهمراه افزایش مایع صفاقی کشیدگی طبیعی و شل باشد . معمولا وجود دیواره ی شل همراه تموج نیز در آبستنی سنگین دیده می شود.

تست های جسم خارجی : این تست ها بر اساس افزایش حساسیت صفاق در اطراف نگاری در رتیکولوپریتونیت تروماتیک ابداع شده اند . این تست همچنین واکنش درد مشابهی را در بیماریهای کبد، هزار لا، شیردان و ریه ها می تواند نشان دهد، اگر چه ناله ناشی از درد در محوطه بطنی در اثر نفوذ جسم خارجی و متاثر شدن صفاق کاملا مشخص بوده و ناله ای صدا دار و کوتاه می باشد .

در مواردی که جسم خارجی به تازگی نفوذ کرده باشد ، ناله معمولا واضح تر است  اما در مواردی که مدتی که از نفوذ جسم خارجی گذشته باشد، تا حدودی از بین رفته ویا ممکن است تنها در موارد استثنائی بروز کند ، این ناله نباید با صداهای تنفسی اشتباه گردد. روشی دیگر برای شنیدن صدای ناله ،ایستادن فردی در کنار سر دام می باشد، اگر چه بهتر است که دامپزشک گوشی خود را برروی نای دام قرار دهد. روشی دیگر که در اماکن پر سروصدا قابل استفاده است، احساس ارتعاشات ناشی از ناله با قرار دادن کف دست برروی حنجره است . درصورت امکان می توان حساسیت محدوده ی نگاری را به دنبال متوقف کردن تنفس دام برای مدتی کوتاه مورد آزمایش قرار داد در این روش به علت انقباض شدید دیافراگم که به دنبال قطع تنفس ایجاد می گردد، حساسیت افزایش می یابد.

ü       در صورتی که مشکوک به جسم خارجی باشند ، توصیه می گردد که حداقل سه تست زیر انجام شود .

- تست چنگ زدن پشت : پوست روی برجستگی جدوگاه در بالای شانه در مشت گرفته شده ورو به بالا کشیده می شود، به طوری که پشت دام ناگهان رو به پایین فشرده شود، این عمل سبب جابجایی اندامها در ناحیه غضروف گزیفوئید شده ودر صورتی که چسبندگی های فیبرینی یا فیبری در آن ناحیه وجود داشته باشد ، دام واکنشی حاکی از درد از خود نشان خواهد داد. ابتدا باید فشاری ملایم و سپس فشار قویتری اعمال شود تا میزان حساسیت دام مشخص گردد. اگر دام قوی و بزرگ باشد ممکن است به جای چنگ زدن پشت نیاز به استفاده از تست میله باشد .

ـ  تست میله : میله ای به طول 5/1 1 متر وضخامت یک بازو را در زیر بدن قرار داده وهر طرف آن را دو نفر نگه می دارند. میله را به آرامی به سمت بالا برده وسپس یکباره پایین می آورند. این تست را از ناحیه ی غضروف  گزیفوئید شروع کرده وبه فواصل یک کف دست به سمت عقب می برند (باید مراقب بود تا به آلت تناسلی گاو نر و رحم گاو های آبستن سنگین آسیبی وارد نیاید) . در حین انجام تست دام ممکن پشت و شکم خود راعمدا به بالا بکشد ، که این وضعیت را می توان با چنگ زدن پشت اصلاح نمود. وجود منطقه محدود دردناک در حد فاصل بین غضروف گزیفوئید وناف نشانه ی نفوذ ساده ی جسم خارجی می باشد. در حالی که حساسیت شدید ممکن است به علت وجود ضایعاتی درنقطه ی دیگر باشد.

دقه برای تعیین وجود درد : با استفاده از یک چکش سنگین دارای سر لاستیکی  انجام می شود ، ضربات در ابتدا ملایم بوده وتدریجا قویتر می گردند. دقه درطول سه یا چهار خط افقی از جمله خط میانی شکم ، بر روی قفسه سینه و دیواره شکم انجام می شود. از دقه دنده ها به علت حساسیت طبیعی آنها و سیاهرگهای پستانی به علت خطر ایجاد هماتوم باید اجتناب شود. در صورت وجود هر گونه حساسیتی می توان محدوده ی آنرا با دقه در طول خطوط عمودی دقیقا مشخص نمود. 

 

منبع: 

اداره کل دامپزشکی استان فارس

تکنولوژی‌های رویان از ...

تکنولوژی‌های رویان از انتقال رویان تا کلونینگ  با تاکید بر کاربرد در گاو

محمد جواد ضمیری

بخش علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

 

چکیده

در این مقاله، پیشرفت تکنولوژی انتقال رویان و تکنولوژی‌های وابسته به آن (کلونینگ و ترانس ژنیک) از جنبه‌های گوناگون مانند نقش آن­ها در پژوهش های پایه، جنبه های پزشکی و به ویژه کاربرد در کشاورزی و با تاکید بر گاو، بررسی شده است. یافته‌های پژوهشی ناشی از کاربرد تکنولوژی انتقال رویان دانش ما را دربارة بهبود باروری در گله‌ها افزایش و برخی دیدگاه‌های علمی را تغییر داده است. پژوهش‌های انتقال رویان نشان داده اند که می‌توان تکنیک‌های بسیار پیچیده را برای کاربردهای تجارتی در سطح گله‌ها، سادتر کرد و از این رو، اهمیت سرمایه‌گذاری برای پژوهش‌های پایه را بیشتر می‌کند. بررسی منابع علمی نشان‌ می‌دهند که تکنولوژی‌های کلونینگ (همانند سازی) و ایجاد حیوانات ترانس ژنیک می‌توانند برای اهداف پزشکی، اقتصادی باشند هرچند کاربردهای آن‌ها در کشاورزی، دست کم در آیندة نزدیک، اقتصادی و محتمل به نظر نمی‌رسد، با این وجود ممکن است در شرایط ویژه‌ای اقتصادی باشند. چگونگی پذیرش تکنولوژی‌های نوین از سوی جامعه با توجه به باورهای فرهنگی و اجتماعی می‌تواند بر صرف هزینه برای این اهداف و کاربرد تجارتی آن‌ها تاثیر بگذارد.

واژه‌های کلیدی: انتقال رویان، همانندسازی (کلونینگ)، انتقال ژن.

 واژه های کوتاه:

ICSI: intracytoplasmic sperm injection; IVC: in vitro embryo culture; IVEP: in vitro embryo production; IVF: in vitro fertilization of oocyte; IVM: in vitro oocyte maturation; OPU: ovum pick up; SCNT: somatic cell nuclear transfer.

 

مقدمه

ابداع و به کارگیری تکنولوژی‌های تولیدمثلی از دیرباز مورد توجه کارشناسان بوده، هرچند می‌توان ادعا کرد که پیدایش همة تکنولوژی‌های موجود ناشی از کنجکاوی‌های پژوهشگران بوده است. هم‌اکنون، تکنولوژی‌های تولیدمثلی فراوانی در دسترس هستند امّا کارایی تکنیکی و تاثیرگذاری‌های آن‌ها بسیار متفاوت است. بحث دربارة این تکنولوژی‌ها، محدودیت‌ها، مزایا و کاربردهای احتمالی آن‌ها موضوع کتاب‌ها و مقاله‌های فراوانی است که پیوسته  بروز می‌شوند. از این رو، این مقاله، تنها به تکنولوژی‌های رویان (Embryo technology) و کلونینگ (Cloning) می‌پردازد. کلونینگ، به شیوة گسترده‌ای به تکنولوژی‌های رویان وابسته است و می‌تواند موثرترین شیوة تکثیر حیوانات ترانس‌ژنیک (Transgenic) باشد.

تکنولوژی رویان، در برگیرندة تکنیک‌های انتقال رویان، تولید برون‌تنی رویان (اووسیت‌گیری، تکامل اووسیت، لقاح با اسپرم و رشد و نمو رویان) و تکنیک‌های وابسته به آن (کلونینگ و تولید جانوران ترانس‌ژنیک است). انتقال رویان، نخستین بار در خرگوش (١٨٩٠) و سپس در موش صحرایی (١٩٣٣)، گوسفند و بز (١٩٤٩)،‌گاو و خوک (١٩٥١) و سپس در دیگر جانوران از جمله انسان (١٩٧٩) انجام شد. تکنولوژی‌های رویان، تکنیک‌هایی پیچیده هستند، نیازمندی‌های ویژه‌ای دارند (مواد، ابزار، مهارت، همکاری بین رشته‌ای) و با توجه به تفاوت‌های زیاد بین جمعیت‌ها حیوانی و سیستم‌های مدیریتی باید بهینه‌سازی شوند.

پیشرفت‌های تکنولوژی رویان

در سال ٢٠٠٣، نزدیک به ٠٠٠/٦٠٠ رویان گاو در جهان انتقال داده شدند که ٤٠ درصد آن‌ها یخ زده و ٢٠ درصد به روش برون‌تنی(IVEP)، تولید شده بودند. بیشترین انتقال در آمریکای شمالی (٦٥ درصد) و آمریکای جنوبی و اروپا (٢٠ درصد) انجام شده بود. در آمریکا بیشتر رویان‌ها، رویان‌های گاوهای گوشتی (٦٥ درصد) و در کانادا، رویان‌های نژادهای شیری (٨٠ درصد) بودند. در همین دوره ٣٧٠٠ انتقال در نشخوارکنندگان کوچک، ٠٠٠/٢٠ مورد در خوک و نزدیک به ١٨٠٠ مورد در اسب (٦٤ درصد در آمریکا و ٣١ درصد در برزیل) انجام شد.

 

عوامل موثر بر کاربرد تکنولوژی انتقال رویان

مهمترین عامل محدودکننده انتقال رویان، پراکنش زیاد دام‌ها در برابر تحریک هورمونی تخمدان‌ها است، هرچند روش تولید برون‌تنی رویان، کارآیی آن را تا اندازه‌ای افزایش داده است. از عوامل دیگر می‌توان تفاوت‌های بین تلیسه‌ها و ماده گاوها، گاوهای شیری و گوشتی، اروپایی و کوهان‌دار، نژادی، و مدیریت تولیدمثلی را نام برد. در آمریکا، تا یک دهه پیش از این، روش انتقال رویان برای تکثیر ماده گاوهای برتر و درمان کم باروری کاربرد بیشتری داشت. هم‌اکنون در آمریکا و چندین کشور دیگر، استفاده از این تکنیک روز به روز محدودتر می‌شود، اما کانادا و چندین کشور دیگر، هم‌چنان این روش را برای اهداف نامبرده به کار می‌برند. در سال‌های اخیر، کاربرد انتقال رویان در کشورهای آمریکای لاتین و ژاپن افزایش یافته است. از علت‌های مهّم کاهش کاربری انتقال رویان‌ را هزینه و تولد گوساله‌های بزرگ جثه (large offspring syndrome)، نام برده‌اند.

تاثیر انتقال رویان بر افزایش تولید شیر گاو در کشورهای پیشرفته، شایان توجه بوده است، هرچند همزمان، باروری گاو نیز کاهش یافته است. انتقال رویان را می‌توان برای تولید خانواده‌های full-sib به کاربرد که در فرآیند بهگزینی برای باروری و مقاومت در برابر بیماری‌ها، کاربرد دارند. تاثیر تکنولوژی‌های رویان، بر کاهش فاصله بین کشورهای فقیر و ثروتمند، بسیار ناچیز بوده است، تاثیری که در آغاز به عنوان یک مزیت مهّم این تکنولوژی‌ها، بیان می‌شد. با پیشرفت‌ پژوهش‌ها، مراحل اجرایی تکنولوژی انتقال رویان، ساده‌تر شده‌اند و امکان اجرای آن در گله‌ها (همانند انجام تلقیح مصنوعی) بدون نیاز به دامپزشک امکان‌پذیر است. با این وجود، همکاری دامپزشکان در زمینه‌های تکنولوژی رویان از نظر کنترل بیماری‌ها، صدور تاییدیه بهداشتی و مانند آن‌ها، هم‌چنان بسیار ضروری است.

تولید برون‌تنی رویان (IVEP)

تولید برون‌تنی رویان، روشی کاملاَ جاافتاده و نسبتاَ کارآمد است. در سال ٢٠٠٣ میلادی، بیش از ١٠٠ هزار رویان با این روش تولید شدند (٦٠ درصد در آمریکای جنوبی). این روش، برای اهدافی مانند تولید رویان از ماده‌های برتر، کارهای پژوهشی، کلونینگ و تکثیر جانوران ترانس‌ژنیک. به کار برده شده است. هرچند روش ترزیق درون سیتوپلاسمی اسپرم در گاو، قابل انجام است (هم چنین، با اسپرم freeze-dried و یا اووسیت‌های یخ‌زده) امّا کاربرد آن در برنامه‌های IVEP، چندان رایج نیست (برخلاف انسان).

آموخته‌های ما از پژوهش‌های تکنولوژی انتقال رویان

شناخت نقش فعال رویان در حفظ آبستنی که به بهبود روش‌های همزمان‌سازی تخمکریزی، کمک کرده است.

شناخت برهم‌کنش بین مادر و رویان، و حتّی بین مادر و اووسیت‌ها که به کاهش نرخ مرگ و میر رویان کمک کرده است.

ویژگی‌ فیزیکی-شیمیایی مایعی که گامت‌ها و رویان در آن نگهداری می‌شوند می‌تواند آثار بدی بر زنده‌مانی رویان‌ها بگذارد. از سویی، محیط‌های برون‌تنی، موجب تولد گوساله‌هایی می‌شوند که بزرگتر از معمول هستند و دارای ناهنجاری‌هایی هستند.

شناخت تاثیر اپی‌ژنتیک (epigenetic) محیط کشت بر رویان، از همان نخستین روزهای زندگی رویان (بروز فنوتیپی دور از انتظار).

افزایش نرخ مرگ و میر رویان در مراحل پایانی آبستنی که در آبستنی‌های معمولی، بسیار اندک است (به ویژه در کلون‌ها). پیدا کردن راه حلّی برای این مشکل، همکاری نزدیک بین متخصصّین رشته‌های مختلف را می‌طلبد.

شناخت تاثیر آلاینده‌های محیطی (علف هرزکش، حشره‌کش و ...) بر رویان‌های بسیار جوان و بروز بیماری در بزرگسالی. این یافته، توجه هر چه بیشتر به پاک نگه‌داشتن محیط زیست از آلاینده‌ها را موجب شده است.

تغییر اولویت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی. بخش خصوصی، هم‌اکنون به سرمایه‌گذاری برای پژوهش‌هایی علاقه‌مند است که هدف آن‌ها تولید فرآورده‌های بیولوژیکی در شیر یا خون پستانداران بزرگ باشد. همزمان، دولت‌های کشورهای پیشرفته، بودجه‌های کمتری را برای پژوهش‌های تکنولوژی رویان، اختصاص می‌دهند. از سویی، انگیزه پژوهشگران جوان برای تحقیقات تکنولوژی رویان با اهداف کشاورزی و دامپروری، به شدت کاهش یافته است. بخش خصوصی، به علت تجاری بودن و توجه اولیه به سوددهی، تمایلی به ارزیابی گوساله‌های حاصل از تکنولوژی رویان نشان نمی‌دهد.

کلونینگ جانوران بالغ با روش انتقال هسته (SCNT)

سلول‌های سوماتیک برای انتقال هسته: بدن بیشتر از ٢٠٠ نوع سلول تمایز یافته دارد امّا تنها شمار اندکی از آن‌ها برای کلونینگ، مناسب هستند.

ناهنجاری‌های روشد و نمو کلون‌ها:

بزرگ شدن غیرعادی جنین، افزایش طول آبستنی، ضعف نوزاد، و مرده‌زایی

ناهنجاری‌های تنفسی، گردش خون، ایمنی، کلیه، جگر، بیضه و مغز

دمای زیاد بدن در زمان تولد، و بیماری‌های ویروسی و باکتریایی

سن کلون:  موضوع سن کلون‌ها، از مباحث دیگر کلونینگ است. گفته می‌شود بخشی از کروموزوم به نام تلومر (telomere) مانند ساعت بیولوژیک، سن سلول را نشان می‌دهد. طول تلومر با هر بار تقسیم شدن، اندکی کاهش می‌یابد. طول تلومرهای گوسفند دالی (Dolly) کوتاه‌تر از طول تلومرهای بره‌های کنترل بود. در پژوهش‌های دیگر، گاهی طول تلومرها، ثابت و گاهی، بیشتر از همتایان کنترل آنها گزارش شده است. سازه‌های گوناگونی بر طول تلومر تاثیر می‌گذارند (مانند سن، نوع سلول سوماتیک، محیط کشت، روش انتقال هسته، روش نمونه‌برداری، روش اندازه‌گیری طول تلومر). نخستین موش کلون شده، ٢ سال و ٧ ماه زنده بود که اندکی بیشتر از میانگین طول عمر موش‌های آن سویه بوده است.

تجربه و مهارت تکنیکی در گلونینگ:  مهمترین عامل موثر بر موفقیت کلونینگ، روش فعال کردن سلّول (پس از انتقال هسته) برای تقسیم شدن است. به هر حال، همة گامه‌های اجرایی نیازمند مهارت‌های ویژه‌ای هستند.

نسل اوّل و نسل دوّم کلون‌ها:  طول عمر کلون‌های نسل اوّل، معمولاّ کوتاه است و آن‌هایی که زننده می‌مانند الگوهای متفاوتی از تظاهر ژن‌ها را نشان می‌دهند (اثر اپی‌ژنتیک). معمولاّ نتاج این کلون‌ها، سالم هستند و از نظر ویژگی‌های شیر و گوشت تولیدی، تفاوتی با گاوهای معمولی نداشته‌اند.

کاربرد کلونینگ حیوانات اهلی

١- کاربرد در پزشکی

١-١- کاربرد به عنوان مدل‌هایی برای بررسی بیماری‌های انسان   (disease model): هم‌اکنون، از موش استفاده می‌شود امّا به علت کوتاه بودن سن موش نسبت به انسان، چندان مناسب نیست. گفته می‌شود که مدل‌های دامی (گوسفند، گاو، خوک و ...) مناسب‌تر هستند. هم‌اکنون، پژوهش‌هایی با گوسفند برای بررسی بیماری cystic fibrosis در جریان است.

٢-١- کاربرد برای تکثیر حیوانات ترانس‌ژنیک تولیدکننده پروتئین‌های انسانی (Bioreactors): کارآیی ایجاد ترانس‌ژنیک بسیار پایین است و به علت وجود قوانین و مقررات سخت حاکم بر ارزیابی این فرآورده‌ها و نیز به علت هزینه‌های زیاد، گفته می‌شود کاربردی شدن این کار در آینده نزدیک، متحمل به نظر نمی‌رسد.

٢- کاربرد کلونینگ در دامپروری

١-٢- تکثیر حیوانات دارای صفات برتر (شیر و گوشت): این روش برای بسیاری از گله‌های تجارتی، اقتصادی نیست هرچند گفته می‌شود در برخی نقاط (کلون‌ کردن گاوهای نر گوشتی در شمال استرالیا) ممکن است با صرفه باشد.

٢-٢- کلون کردن حیوانات ترانس‌ژنیک دارای صفاتی ویژه: برای نمونه، کلون های مقاوم به بیماری ورم پستان، ماده‌هایی که فقط یک جنس خاص (نر یا ماده) می‌زایند، و ماده‌ گاوهایی که شیری با خصوصیات ویژه تولید می‌کنند. این روش، ممکن است بتواند جایگزین روش‌های بهنژادی رایج شود.

٣-٢- کاهش آثار منفی پرورش دام بر محیط زیست:  برای نمونه، تولید خوک‌هایی که فیتات گیاهی را بهتر هضم‌کنند، می‌تواند موجب دفع مقدار کمتری فسفات شود. ظاهراَ چنین خوکی تولید شده و قرار است به بازار عرضه شود.

نظرسنجی‌های اجتماعی دربارة بیوتکنولوژی

نظرسنجی‌های چندسال اخیر در اروپا، نشان‌دهندة حساسیت مردم در برابر مصرف فرآورده‌های بیوتکنولوژیکی، سلامت و بهداشت حیوانات، و اثر آن‌ها بر محیط زیست است. اروپاییان، کلونینگ را عملی غیرطبیعی، غیرسودمند و خطری جدی برای نسل‌آتی می‌دانند، هرچند نظر آن‌ها دربارة کاربردهای پزشکی کلونینگ، این چنین سخت‌گیرانه نیست.

منابع

ضمیری ، محمد جواد (1369)  کاربرد تکنولوژی انتقال تخمک (جنین!) در اصلاح نژاد گاوهای شیری . مجله دام و دامپرور،سال اول ، شماره 3 ص 25 -26 .

ضمیری ، محمد جوا د (1369) . کاربرد انتقال تخمک در برنامه هایMOET و اصلاح نژاد گاوهای شیری.  ویژه نامه دامو دامپرور- 1369  (سمینار بررسی مسائل اصلاح نژاد و مدیریت درگاوهای شیری - کرج ، اردیبهشت 69).

ضمیری، محمد جواد (1372) . جنبه های اخلاقی - معنوی و کارآیی بیوتکنولوژی . دومین سمپوزیوم سیاست کشاورزی ایران ،16 - 18 آبان 1372، دانشکده کشاورزی،  شیراز، ص 409 - 399 .

 

1.       Anon, (2007). Dolly: A decade on. Nature, Vol. 445, Feb. 22, 2007.

2.       Betteridge, K.J. (2006). Farm animal embryo technologies: Achievements and perspectives. Theriogenology 65, 905-913.

3.       Denning, C., Priddle, A., 2003. New frontiers in gene targeting and cloning: success, applications and challenges in domestic animals and human embryonic stem cells. Reproduction 126, 1–11.

4.       Kues, W.A., Niemann, H., 2004. The contribution of farm animals to human health. Trends Biotechnol. 22, 286–294.

5.       Lassen, J, Gjerris, M., Sandoe, P. 2006. After Dolly- Ethical limits to the use of biotechnology on farm animals. Theriogenology. 65, 992-1004.

6.       Lee, R.S.F., Peterson, A.J., Donnison, M.J., Ravelich, S., Ledgard, A.M., Li, N., et al. (2004). Cloned cattle fetuses with the same nuclear genetics are more variable than contemporary half-siblings resulting from artificial insemination and exhibit fetal and placental growth deregulation even in the first trimester. Biol. Reprod. 70, 1–11.

7.       Lewis, I.M., French, A.J., Tecirlioglu, R.T., Vajta, G., McClintock, A.E., Nicholas, K.R., Zuelke, K.A., Holland, M.K., Trounson, A.O., 2004. Commercial aspects of cloning and genetic modification in cattle. Aust. J. Exp. Agric. 44, 1105–1111.

8.       Li, X., Li,Z., Jouneau, A., Zhou, Q., Renard, J.-P.   (2003). Nuclear transfer: Progress and quandaries. Reprod. Biol. Endocrin. 1, 84 (0nline).

9.       Seidel, G. E. (2006). On the usefulness of an update on assisted reproductive technologies in cattle. Theriogenology 65, 1-3.

10.    Tome, D., Dubarry, M., Fromentin, G., 2004. Nutritional value of milk and meat products derived from cloning. Cloning Stem Cells 6, 172–177.

11.    Takahashi, S., Yoshihio, I., 2004. Evaluation of meat products from cloned cattle: biological and biochemical properties. Cloning Stem Cells 6, 165–171.

12.    Vajta, G. and Gjerris, M. (2006). Science and technology of farm animal cloning: State of the art. Anim. Reprod. Sci. 92, 211-230.

 

 

 


Embryo Technologies

From embryo transfer to cloning with special reference to cattle

 

 

ABSTRACT

The progress in embryo transfer and related technologies are reviewed and the biomedical, agricultural and research applications of these technologies (cloning and transgenics) are discussed.   Based on published research findings and economical and societal impacts, the most likely application of these technologies in the near future seems to involve biomedical field and basic research. Some technologies may become economical for application in certain geographical regions.

Key words: Embryo transfer, Cloning, Transgenic animals

 

 

 

 

 

تولید مثل فرآیند ها و مشکلات آن

مقدمه :
در اغلب گاوداریها به منظور تولید اقتصادی شیر ضروری است که تولیدمثل با بازدهی بالایی صورت گیرد .
معیارهای اندازه گیری بازده تولیدمثل شامل:
- تعدادتلقیح به ازای هر آبستنی
- میزان آبستنی بااولین تلقیح
- تعداد روزهای باز
- فاصله زایشها می باشند.

فاصله زایش مطلوب دربیشترگاوداریها 12تا 13 ماه می باشدعلت این امر :
1. زیرا دوره آبستنی گاو کمی بیش از 9 ماه (278- 283روز ) طول میکشدو رحم برای برگشت به حالت طبیعی حداقل به 45 تا 50 روز زمان نیاز دارد .
2. علت دیگر این امر ، داشتن حداکثر تلیسه های جایگزین برای گله است .

دستگاه تناسلی گاو ماده :
وظایف دستگاه تناسلی عبارتند از:
- تولید سلولهای جنسی
- فراهم نمودن محلی برای رشد تخم بارورشده
- تولید هورمونهای استروئیدی

قسمتهای مختلف دستگاه تناسلی ماده عبارتند از:
1. تخمدانها
2.اینفاندیبولوم
3. لوله رحم
4. رحم
5. گردن رحم
6. واژن
7. دهلیز مهبل
8. فرج
هورمون ها :
هورمونهایی که در تولیدمثل دخیل اند اغلب از هیپوفیز ، تخمدان و اعضای آن و رحم تولید می شوند .

فولیکول در حال رشد ، ترکیبات استروژنی ( استرادیول ) تولید میکند .اعمال استرادیول عبارتند از :
- تحریک رشد و حرکات اندام جنسی
- مسئول بروز صفات ثانویه جنسی ( از قبیل غدد پستان )
- تولید کننده علائم فحلی

از جسم زرد نیز پروژسترون ترشح میشود که اعمال آن عبارتند از :
- متوقف ساختن علائم فحلی
- آماده سازی لایه داخلی رحم برای استقراریا کاشتن جنین
- حفظ لایه داخلی رحم در جریان آبستنی
از غده هیپوفیز قدامی نیز LH و FSH ترشح می شوند .
- LH باعث تخمک ریزی ، نموجسم زرد و شروع تولید پروژسترون می شود.
- FSH مسئول رشد فولیکول و تولید استروژن از فولیکول است .

ازرحم پروستاگلندین ها ترشح می شوند که باعث تحلیل رفتن سلولهای لوتئینی جسم زرد در پایان چرخه فحلی یا آبستنی می شود .

از هیپوفیز خلفی اکسی توسین تولید میشود که موجب انقباض دیواره رحم برای خروج گوساله در هنگام زایمان ونیز باعث انقباض سلولهای میواپی تلیوم در زمان خروج شیر میشود .

تخمدان ریلاکسین رادراواخر دوره آبستنی تولید میکند که مسئول انبساط رحم و گردن رحم و آماده شدن آنها برای زایمان است .
سیکل فحلی :

سیکل فحلی گاو بعد از بلوغ آغاز می گردد و جز در موقع آبستنی هر 21 روز یک بار اتفاق می افتد .

هرسیکل به چهار مرحله پرواستروس ، استروس ، مت استروس و دی استروس تقسیم شده است :

وقایعی که در طی پرواستروس و استروس اتفاق میافتند عبارتنداز:

- رشد فولیکول ،افزایش ترشح FSH ومتعاقب آن افزایش ترشح استروژن

- افزایش میزان استروژن باعث بروز علائم رفتاری فحلی از قبیل :پریدن روی گاوهای دیگریا اجازه دادن به گاوهای دیگر جهت سوارشدن و افزایش فعالیت کلی گاو میشود .
- طول دوره فحلی 17 ساعت است .

- اوجگیری ناگهانی آزادسازی LH در حدود 10 الی 14ساعت بعد از فحلی موجب تخمک ریزی می شود .

مت استروس :
- یک دوره سه ، چهار روزه است که با رشد جسم زرد و ترشح پروژسترون همراه است .
- ترشح پروژسترون باعث آماده شدن دیواره های رحم یرای پذیرش رحم و جلوگیری از علائم فحلی می شود .
- در صورت عدم آبستنی ، تحلیل جسم زرد را خواهیم داشت .

دی استروس :
- دوره مابین مت استروس و آغاز تحلیل جسم زرد است .
- با تحلیل جسم زرد و انتقال پروستاگلندینها به آن ، ترشح پروژسترون کاهش می یابد .

آبستنی :
- از زمان باروری تخم تا تولد گوساله دوره آبستنی نام دارد که میانگین آن برای تمتم نژادها 283 روز است .
- جفتگیری در انتهای دوره فحلی درصد آبستنی را افزایش می دهد.
- گاوهایی را که که بعدازظهرفحل میشوند معمولا صبح روزبعد وآنهایی که صبح فحل می شوند بعدازظهرهمان روزتلقیح می کنند.
- عمل لقاح در آپولا صورت می گیرد .
- عمراسپرماتوزوئیدها دردستگاه تناسلی ماده 24 ساعت است .
- سلول تخم طی سه روز به شاخ رحم انتقال یافته وغشاهای رحم و جنین رشد میکنند .
- تولید پروژسترون جهت تداوم آبستنی الزامی است .
- چنانچه آبستنی در همان ابتدا قطع شود اصطلاح مرگ زود رس واگردر اواخر ابستنی باشد آنرا سقوط می نامند .
- طولانی ترین دوره آبستنی در براون سوئیس و کوتاهترین آن مربوط به ایرشایر است .
اعضای تناسلی نر :
الف ) قسمتهای خارجی :
1- بیضه ها : دوعدد هستند کارآنها ترشح هورمون و تولید اسپرماتوزوئید است وشامل بخشهای زیر است :
1-1 اسکروتوم 2-1- دارتوس
3-1- غشاء مهبلی 4-1- غشاءآلبوژینه
5-1-لوله های منی ساز 6-1-سلولهای بینابینی
7-1- شبکه وسط بیضه 8-1- مجاری برنده
2-اپیدیدیم 3- کانال دفران
4- ماهیچه کرماستر 5- بندبیضه

ب) قسمتهای داخلی :
1- غددوزیکول سمینال 2- پروستات
3- غدد کوپر 4- قضیب یا آلت تناسلی

کسب بازده بالای جنسی :
از آنجا که هدف گاوداریها فاصله زایش 12 تا 13 ماهه است، چهار عامل عمده که در این موضوع مؤثرند عبارتند از :
1- تنظیم برنامه اولین جفتگیری بعد از زایش
2- درصد گاوهای فحل یابی شده
3- میزان آبستنی
4- بیماریهای مربوط به تولیدمثل
1- تنظیم برناممه اولین جفتگیری :

- بعد از زایش جهت برگشت رحم به حالت عادی و دست یلبی به درصدآبستنی بالا حداقل 45 روز لازم است .
- از 15 تا45 روز بعد از زایش نیز برای تمام گاوها معاینه منظم دستگاه تناسلی توصیه می شود .

2- درصد گاوهای فحل یابی شده :
- یکی از مسائل عمده در گله هایی که رکورد تولیدمثلی ضعیف دارند ، درصد گاوهایی است که فحل شده اند اما فحل یابی نشده اند .
- افزایش میزان فحل یابی ، فاصله زایشها و تعداد روزهای باز را کاهش می دهد .

علائم فیزیکی فحلی :
- افزایش فعالیت - عصبی و ناآرام بودن
- سوارشدن بر گاوهای دیگر - ژولیده شدن موهای دم گاو
- تورم لبه های فرج - خروج مایع شفاف از فرج
- لگدزدن وپس زدن گاوهای دیگر
● تشخیص فحلی :
- استفاده از جدول پیش بینی فحلی
- استفاده از ابزارهایی مانند فحل یاب حساس به فشار و قدم شمار
- استفاده از حیوانات فحل یاب
- در نظر گرفتن دو موقع دیگر غیر از زمان خوراک دادن و دوشیدن توسط گاودار جهت شناسایی گاوها .
3- درصد آبستنی :
در اغلب گاوداریها ، درصد آبستنی با اولین تلقیح بین 50 – 60 درصد است .
- عواملی که درصد آبستنی را تحت تاثیر قرار می دهند شامل :
1- عوامل فیزیولوژیک : ( تولیدشیر ، سن ، مشکلات قبلی تولید مثل ، عاری بودن از بیماریها )
2- محیط : ( درجه حرارت بالا درزمان جفت گیری )
3- نوع مدیریت : ( تنظیم برنامه جفتگیری نسبت به زمان تخمک ریزی)
- کارایی فرد مأمور تلقیح - زمان انجام تلقیح
- از مهم ترین روشهای تشخیص آبستنی لمس شاخ های رحم از رکتوم و اندازه گیری پروژسترون شیر می باشند .
4- بیماریهای مربوط به تولید مثل :
الف ) بروسلوز:
- از بیماریهای مشترک بین انسان ودام است که در انسان به تب مالت یا تب نوسان مشهوراست .
- عامل آن بروسلا آبورتوس بوده و مشخص ترین علامت آن عسقط جنین از پنجمین ماه آبستنی است .
- از عوارض آن عفونت رحم ، جفت ماندگی و نازایی ( درصورت شدید بودن عفونت رحم ) می باشد .
- رایجترین شکل انتقال باکتری ، بلعیدن از طریق ترشحات دستگاه تولیدمثل می باشد .
- جهت پیشگیری ، واکسیناسیون گوساله ها با واکسن S19 در 3 تا6 ماهگی
ب) ویبریوز:
- یک بیماری مقاربتی است که عامل آن ویبریوفتوس فنرالیس است .
- عامل بیماری باعث اختلال در جریان خون به کوتیلدونهای غشاهای جنینی می شود و ممنجر به سقط جنین در دومین یا سومین ماه آبستنی می شود .
- علایم رایج بیماری بروز چرخه های فحلی نامنظم و طولانی و جفتگیری های ممتد است .
- بهترین روش پیشگیری استفاده از تلقیح مصنوعی است .

ج ) لپتوسپیروز :
- عامل بیماری چندین سروتیپ از باکتری لپتوسپیرا می باشد .
- عامل بیماری تمایل به تجمع در کلیه ها داشته و از طریق ادرار و بلعیدن آن توسط دامهای غیر آلوده انتشار می یابد .
- رایج ترین روش تشخیص ، آزمایش آگلوتیناسیون سرم خون است .
- واکسیناسیون هر ساله با رعایت فاصله 6 ماهه در گله های مسئله دار توصیه می شود .

د) لیستریوز :
- عامل بیماری لیستریاسیتوژنز بوده ک هبه مغزوبافتهای پوشاننده مغز هجوم می برد .
- در دام رایج نیست ولی درصورت شیوع بین چهارمین تاهفتمین ماه آبستنی باعث سقط جنینمی شود .
و) اسهال ویروسی گاوی :
عامل بیماری ویروس است .
- علائم بیماری شامل : زخم شدن دستگاه گوارشاز دهان تامقعد ، افزایش درجه حرارت بدن و اسهال است .
- شیوع بیماری در دامهای 8 تا18 ماهه بیشتر است و منجر به مرگ می شود .
- بهترین روش کنترل بیماری واکسیناسیون با واکسن تخفیف حدت یافته است .

ﻫ ) زبان آبی :

- عامل آن ویروس بوده که در گوسفند شایع است .
- علائم آن در گاو شامل زخمهای دهان و پا همراه با سقط جنین و مرده زایی .
- واکسیناسیون با واکسن زنده تخفیف حدت یافته توصیه می شود .

ی ) تورم عفونی بینی و نای گاو ها :
- عامل بیماری ویروس بوده که دستگاه تنفسی را مورد هجوم قرار می دهد . این ویروس 5 عارضه ایجاد میکند .
- رایجترین عارضه این ویروس ، عفونت قسمت فوقانی دستگاه تنفس است که به بینی قرمز معروف است . که باخس خس کردن ، ترشحات بینی و تب همراه است .
- اسهال علامت رایج فرم گوارشی است
- اختلال دیگر تورم کورکی فرج ومهبل است که با ترشح چرک همراه بوده و بر روی نوک اندام جنسی گاو نر نیز کورک ایجاد شده که مانع جفتگیری می شود .
- جفت ماندگی از عوارض شایع بیماری است .
- از روشهای مؤثر پیشگیری از بیماری واکسیناسیون با واکسن زنده تخفیف حدت یافته است .
سایر مشکلات مربوط به تولید مثل :
در این زمینه می توان به جفت ماندگی ، سخت زایی ، چرخه های نامنظم فحلی ، عدم فحلی ، فحلی مخفی ، تورم رحم ، تورم اندومتریوم و سقط جنین اشاره کرد .
-اقداماتی که در این زمینه می توان انجام داد :
1- داشتن برنامه بهداشتی عالی
2- اجرای برنامه کنترل بیماری با همکاری دامپزشک
3- اعمال روشهای مدیریتی مناسب و اطمینان یافتن از مطلوبیت برنامه غذایی .
تذکر : کمبود برخی ویتامینها و موادمعدنی مثل A ، D ، E، سلنیوم ،فسفر ،ید ، مس، منگنز و کمبود پرونئین و مصرف زیاد یدو پتاسیم باعث عملکردضعیف تولیدمثل می شوند .