علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

تولید مثل فرآیند ها و مشکلات آن

مقدمه :
در اغلب گاوداریها به منظور تولید اقتصادی شیر ضروری است که تولیدمثل با بازدهی بالایی صورت گیرد .
معیارهای اندازه گیری بازده تولیدمثل شامل:
- تعدادتلقیح به ازای هر آبستنی
- میزان آبستنی بااولین تلقیح
- تعداد روزهای باز
- فاصله زایشها می باشند.

فاصله زایش مطلوب دربیشترگاوداریها 12تا 13 ماه می باشدعلت این امر :
1. زیرا دوره آبستنی گاو کمی بیش از 9 ماه (278- 283روز ) طول میکشدو رحم برای برگشت به حالت طبیعی حداقل به 45 تا 50 روز زمان نیاز دارد .
2. علت دیگر این امر ، داشتن حداکثر تلیسه های جایگزین برای گله است .

دستگاه تناسلی گاو ماده :
وظایف دستگاه تناسلی عبارتند از:
- تولید سلولهای جنسی
- فراهم نمودن محلی برای رشد تخم بارورشده
- تولید هورمونهای استروئیدی

قسمتهای مختلف دستگاه تناسلی ماده عبارتند از:
1. تخمدانها
2.اینفاندیبولوم
3. لوله رحم
4. رحم
5. گردن رحم
6. واژن
7. دهلیز مهبل
8. فرج
هورمون ها :
هورمونهایی که در تولیدمثل دخیل اند اغلب از هیپوفیز ، تخمدان و اعضای آن و رحم تولید می شوند .

فولیکول در حال رشد ، ترکیبات استروژنی ( استرادیول ) تولید میکند .اعمال استرادیول عبارتند از :
- تحریک رشد و حرکات اندام جنسی
- مسئول بروز صفات ثانویه جنسی ( از قبیل غدد پستان )
- تولید کننده علائم فحلی

از جسم زرد نیز پروژسترون ترشح میشود که اعمال آن عبارتند از :
- متوقف ساختن علائم فحلی
- آماده سازی لایه داخلی رحم برای استقراریا کاشتن جنین
- حفظ لایه داخلی رحم در جریان آبستنی
از غده هیپوفیز قدامی نیز LH و FSH ترشح می شوند .
- LH باعث تخمک ریزی ، نموجسم زرد و شروع تولید پروژسترون می شود.
- FSH مسئول رشد فولیکول و تولید استروژن از فولیکول است .

ازرحم پروستاگلندین ها ترشح می شوند که باعث تحلیل رفتن سلولهای لوتئینی جسم زرد در پایان چرخه فحلی یا آبستنی می شود .

از هیپوفیز خلفی اکسی توسین تولید میشود که موجب انقباض دیواره رحم برای خروج گوساله در هنگام زایمان ونیز باعث انقباض سلولهای میواپی تلیوم در زمان خروج شیر میشود .

تخمدان ریلاکسین رادراواخر دوره آبستنی تولید میکند که مسئول انبساط رحم و گردن رحم و آماده شدن آنها برای زایمان است .
سیکل فحلی :

سیکل فحلی گاو بعد از بلوغ آغاز می گردد و جز در موقع آبستنی هر 21 روز یک بار اتفاق می افتد .

هرسیکل به چهار مرحله پرواستروس ، استروس ، مت استروس و دی استروس تقسیم شده است :

وقایعی که در طی پرواستروس و استروس اتفاق میافتند عبارتنداز:

- رشد فولیکول ،افزایش ترشح FSH ومتعاقب آن افزایش ترشح استروژن

- افزایش میزان استروژن باعث بروز علائم رفتاری فحلی از قبیل :پریدن روی گاوهای دیگریا اجازه دادن به گاوهای دیگر جهت سوارشدن و افزایش فعالیت کلی گاو میشود .
- طول دوره فحلی 17 ساعت است .

- اوجگیری ناگهانی آزادسازی LH در حدود 10 الی 14ساعت بعد از فحلی موجب تخمک ریزی می شود .

مت استروس :
- یک دوره سه ، چهار روزه است که با رشد جسم زرد و ترشح پروژسترون همراه است .
- ترشح پروژسترون باعث آماده شدن دیواره های رحم یرای پذیرش رحم و جلوگیری از علائم فحلی می شود .
- در صورت عدم آبستنی ، تحلیل جسم زرد را خواهیم داشت .

دی استروس :
- دوره مابین مت استروس و آغاز تحلیل جسم زرد است .
- با تحلیل جسم زرد و انتقال پروستاگلندینها به آن ، ترشح پروژسترون کاهش می یابد .

آبستنی :
- از زمان باروری تخم تا تولد گوساله دوره آبستنی نام دارد که میانگین آن برای تمتم نژادها 283 روز است .
- جفتگیری در انتهای دوره فحلی درصد آبستنی را افزایش می دهد.
- گاوهایی را که که بعدازظهرفحل میشوند معمولا صبح روزبعد وآنهایی که صبح فحل می شوند بعدازظهرهمان روزتلقیح می کنند.
- عمل لقاح در آپولا صورت می گیرد .
- عمراسپرماتوزوئیدها دردستگاه تناسلی ماده 24 ساعت است .
- سلول تخم طی سه روز به شاخ رحم انتقال یافته وغشاهای رحم و جنین رشد میکنند .
- تولید پروژسترون جهت تداوم آبستنی الزامی است .
- چنانچه آبستنی در همان ابتدا قطع شود اصطلاح مرگ زود رس واگردر اواخر ابستنی باشد آنرا سقوط می نامند .
- طولانی ترین دوره آبستنی در براون سوئیس و کوتاهترین آن مربوط به ایرشایر است .
اعضای تناسلی نر :
الف ) قسمتهای خارجی :
1- بیضه ها : دوعدد هستند کارآنها ترشح هورمون و تولید اسپرماتوزوئید است وشامل بخشهای زیر است :
1-1 اسکروتوم 2-1- دارتوس
3-1- غشاء مهبلی 4-1- غشاءآلبوژینه
5-1-لوله های منی ساز 6-1-سلولهای بینابینی
7-1- شبکه وسط بیضه 8-1- مجاری برنده
2-اپیدیدیم 3- کانال دفران
4- ماهیچه کرماستر 5- بندبیضه

ب) قسمتهای داخلی :
1- غددوزیکول سمینال 2- پروستات
3- غدد کوپر 4- قضیب یا آلت تناسلی

کسب بازده بالای جنسی :
از آنجا که هدف گاوداریها فاصله زایش 12 تا 13 ماهه است، چهار عامل عمده که در این موضوع مؤثرند عبارتند از :
1- تنظیم برنامه اولین جفتگیری بعد از زایش
2- درصد گاوهای فحل یابی شده
3- میزان آبستنی
4- بیماریهای مربوط به تولیدمثل
1- تنظیم برناممه اولین جفتگیری :

- بعد از زایش جهت برگشت رحم به حالت عادی و دست یلبی به درصدآبستنی بالا حداقل 45 روز لازم است .
- از 15 تا45 روز بعد از زایش نیز برای تمام گاوها معاینه منظم دستگاه تناسلی توصیه می شود .

2- درصد گاوهای فحل یابی شده :
- یکی از مسائل عمده در گله هایی که رکورد تولیدمثلی ضعیف دارند ، درصد گاوهایی است که فحل شده اند اما فحل یابی نشده اند .
- افزایش میزان فحل یابی ، فاصله زایشها و تعداد روزهای باز را کاهش می دهد .

علائم فیزیکی فحلی :
- افزایش فعالیت - عصبی و ناآرام بودن
- سوارشدن بر گاوهای دیگر - ژولیده شدن موهای دم گاو
- تورم لبه های فرج - خروج مایع شفاف از فرج
- لگدزدن وپس زدن گاوهای دیگر
● تشخیص فحلی :
- استفاده از جدول پیش بینی فحلی
- استفاده از ابزارهایی مانند فحل یاب حساس به فشار و قدم شمار
- استفاده از حیوانات فحل یاب
- در نظر گرفتن دو موقع دیگر غیر از زمان خوراک دادن و دوشیدن توسط گاودار جهت شناسایی گاوها .
3- درصد آبستنی :
در اغلب گاوداریها ، درصد آبستنی با اولین تلقیح بین 50 – 60 درصد است .
- عواملی که درصد آبستنی را تحت تاثیر قرار می دهند شامل :
1- عوامل فیزیولوژیک : ( تولیدشیر ، سن ، مشکلات قبلی تولید مثل ، عاری بودن از بیماریها )
2- محیط : ( درجه حرارت بالا درزمان جفت گیری )
3- نوع مدیریت : ( تنظیم برنامه جفتگیری نسبت به زمان تخمک ریزی)
- کارایی فرد مأمور تلقیح - زمان انجام تلقیح
- از مهم ترین روشهای تشخیص آبستنی لمس شاخ های رحم از رکتوم و اندازه گیری پروژسترون شیر می باشند .
4- بیماریهای مربوط به تولید مثل :
الف ) بروسلوز:
- از بیماریهای مشترک بین انسان ودام است که در انسان به تب مالت یا تب نوسان مشهوراست .
- عامل آن بروسلا آبورتوس بوده و مشخص ترین علامت آن عسقط جنین از پنجمین ماه آبستنی است .
- از عوارض آن عفونت رحم ، جفت ماندگی و نازایی ( درصورت شدید بودن عفونت رحم ) می باشد .
- رایجترین شکل انتقال باکتری ، بلعیدن از طریق ترشحات دستگاه تولیدمثل می باشد .
- جهت پیشگیری ، واکسیناسیون گوساله ها با واکسن S19 در 3 تا6 ماهگی
ب) ویبریوز:
- یک بیماری مقاربتی است که عامل آن ویبریوفتوس فنرالیس است .
- عامل بیماری باعث اختلال در جریان خون به کوتیلدونهای غشاهای جنینی می شود و ممنجر به سقط جنین در دومین یا سومین ماه آبستنی می شود .
- علایم رایج بیماری بروز چرخه های فحلی نامنظم و طولانی و جفتگیری های ممتد است .
- بهترین روش پیشگیری استفاده از تلقیح مصنوعی است .

ج ) لپتوسپیروز :
- عامل بیماری چندین سروتیپ از باکتری لپتوسپیرا می باشد .
- عامل بیماری تمایل به تجمع در کلیه ها داشته و از طریق ادرار و بلعیدن آن توسط دامهای غیر آلوده انتشار می یابد .
- رایج ترین روش تشخیص ، آزمایش آگلوتیناسیون سرم خون است .
- واکسیناسیون هر ساله با رعایت فاصله 6 ماهه در گله های مسئله دار توصیه می شود .

د) لیستریوز :
- عامل بیماری لیستریاسیتوژنز بوده ک هبه مغزوبافتهای پوشاننده مغز هجوم می برد .
- در دام رایج نیست ولی درصورت شیوع بین چهارمین تاهفتمین ماه آبستنی باعث سقط جنینمی شود .
و) اسهال ویروسی گاوی :
عامل بیماری ویروس است .
- علائم بیماری شامل : زخم شدن دستگاه گوارشاز دهان تامقعد ، افزایش درجه حرارت بدن و اسهال است .
- شیوع بیماری در دامهای 8 تا18 ماهه بیشتر است و منجر به مرگ می شود .
- بهترین روش کنترل بیماری واکسیناسیون با واکسن تخفیف حدت یافته است .

ﻫ ) زبان آبی :

- عامل آن ویروس بوده که در گوسفند شایع است .
- علائم آن در گاو شامل زخمهای دهان و پا همراه با سقط جنین و مرده زایی .
- واکسیناسیون با واکسن زنده تخفیف حدت یافته توصیه می شود .

ی ) تورم عفونی بینی و نای گاو ها :
- عامل بیماری ویروس بوده که دستگاه تنفسی را مورد هجوم قرار می دهد . این ویروس 5 عارضه ایجاد میکند .
- رایجترین عارضه این ویروس ، عفونت قسمت فوقانی دستگاه تنفس است که به بینی قرمز معروف است . که باخس خس کردن ، ترشحات بینی و تب همراه است .
- اسهال علامت رایج فرم گوارشی است
- اختلال دیگر تورم کورکی فرج ومهبل است که با ترشح چرک همراه بوده و بر روی نوک اندام جنسی گاو نر نیز کورک ایجاد شده که مانع جفتگیری می شود .
- جفت ماندگی از عوارض شایع بیماری است .
- از روشهای مؤثر پیشگیری از بیماری واکسیناسیون با واکسن زنده تخفیف حدت یافته است .
سایر مشکلات مربوط به تولید مثل :
در این زمینه می توان به جفت ماندگی ، سخت زایی ، چرخه های نامنظم فحلی ، عدم فحلی ، فحلی مخفی ، تورم رحم ، تورم اندومتریوم و سقط جنین اشاره کرد .
-اقداماتی که در این زمینه می توان انجام داد :
1- داشتن برنامه بهداشتی عالی
2- اجرای برنامه کنترل بیماری با همکاری دامپزشک
3- اعمال روشهای مدیریتی مناسب و اطمینان یافتن از مطلوبیت برنامه غذایی .
تذکر : کمبود برخی ویتامینها و موادمعدنی مثل A ، D ، E، سلنیوم ،فسفر ،ید ، مس، منگنز و کمبود پرونئین و مصرف زیاد یدو پتاسیم باعث عملکردضعیف تولیدمثل می شوند .


نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد