مقدمه :
هزینه کمتر تولید بیشتر بحث اصلی اقتصاد است یعنی از نظر اقتصادی کاری بصرفه است که با کمــترین هــــزینه بیشترین تولید را داشته باشد . در مورد دام و طیوراین مسئله مهمتر است چون مسئله بازار، روشهای مختلف نگهداری ، استرسها ، بیماریها ، تغذیه ، مکان نگهداری و... مطرح است . چون مرغ تخمگذار حساس است باید مکان نگــــهداری آن مناسب باشد یعنی از نظر تهویه ، حرارت ، دستـــــرسی به دان وآب ، بهداشت و...کمترین مشکل را داشته باشــــــــــد تا استرسها باعث کاهش تولید نشوند.
سالنها را می توان براساس معیارهای زیـــرطبقه بندی نمود :
1-ازنظر شکل ظاهری
- سالنهای باز
- سالنهای بسته
2- ازنظر بستر وسیستم نگهداری
- سالن با سیستم قفس
- سالن با بستر پوشال
- سالن با بسترنرده – پوشال
- سالن با بستر تمام نرده
- سالن با سیستم گودال عمیق
3- از نظر دوره پرورش
- لانه مخصوص جوجه ها
- لانه مخصوص نیمچه ها
- لانه مخصوص مرغهای جوان
- لانه مخصوص مرغهای تخمگذار
سالنهای مرغداری با سیستم باز:
در این سالنها تهویه متکی به جریان طبیعی هواست ومشخصه اصلی این سالنها وجود پنجره هائی دردیوارهای شمالی و جنوبــی انهاست که به ازای هر 18-15متر مربع فضای کف یک متر مربع پنجره لازم است .
عرض سالن : باید در حدود2/12-8/9متر باشد.عریضترازاین درآب و هوای گرم بخوبی تهویه نمی شود وتجهیزات بیشتری لازم دارد ومشکلا ت بیشتری نیز دارد .
طول سالن: زمین ، تجهیزات وتعداد جوجه هائی که نگــهداری می شوند تعین کننده طول سالن می باشند.
ارتفاع سالن: بین پایه تا سقف باید در حدود4/2متــرباشد.در مناطق گرمسیر می توان 3 متردر نظرگرفت.سالنهای با سیستــم نرده ویا سالنهایی که محلی برای نگهداری کود درزیراحداث شده ا ست باید 3/4ارتفاع داشته باشند.
شکل سقف: معمولا شیروانی بوده وسایبانی ساختــه می شود که علاوه بر تامین سایه ازورود باران به داخل جلوگیری کند.
هواکش سقفی: می توان در سقف ان را نصب کرد.
فونداسیون و کف: پایه ریزی ان باید محکم باشدوبرای راحتی در شستن و حمل ونقل وسایل کف باید سیمان یا مواد مشابه باشد جهت سالنــها: باید درجهتی ساختــه شوندکه حداکثراستفــاده از جریان طبیعی هوا و نورخورشید شود .
سالن مرغداری با سیستم بسته:اساس کلی سالن های باز و بسته مشابه است. سیستم کاملا بسته
وفاقد پنجره است و کلیه شرائط تا انجا کـه امکان دارد درحد طبیعی است. هوا از طریق کانالهائی وارد سالن شده و از طریق هواکــش خارج می شود. برای روشنائی ازلامپ استفاده می شود.عایق بندی خیلی مهم است. تهویه این سالنها مشکل اما گرم کردن آنها مشـــکل نیست . عرض سالن: چون تهویه مکانیکی است5/16-2/12 مترمناسب است وعریضتراز این تهویه مشکل است.
تهویه ،کاهش سطح به ازای هرپرنده ،کارگرکمتر، باروری بالاتردرمرغهای مادر، جمع آوری بهترمدفوع وبهداشت باعث گـــردیده تا ابداعاتی درسیستمهای نگهداری رخ دهد برهمین اساس درقالب سالن بازوبسته چندین نوع سالن دیگررا ساختند.
1- سالنهای با سیستم قفس: دوران نگهداری مرغ تخمگذاربه سه مرحله پرورش ، رشد وتولید تقسیم می شود که ممکن است یک ، دو و یا هرسه مرحله در قفس نگهداری شوند.
مزایای قفس :
- کنترل ، بهداشت ، واکسن ، دارو، انتخاب وحذف مرغها اسان است.
- کوکسیدیوزوکرچی حذف می شود.
- می توان تعداد مرغ بیشتری درواحد سطح نگهداشت.
- مرغها غذای دقیق می خورند وریخت وپاش غذا کمتر است.
- تخم مرغها تمیزتروشکستگی کمتری دارند.
معایب قفس:
- سرمایه گذاری اولیه زیاد است.
- اگروسایل خودکار نباشد کارگر بیشتری نیازاست.
- مرغها ازنظرفیزیولوزیکی وضعیت بدی دارند چون تحرک کمی دارند.
- بدلیل عدم استفاده ازنورخورشید ومواد فضـای گردش خود مرغها کاملا وابسته به جیره هستند .
- لکه خونی تخم مرغها بیشتر می شود .
- اثرعوامل محیطی روی مرغها زیاد است .
2- سالن با بستر پوشال: مرغها روی بستر پوشال نگهــداری می شوند. دراین سالنها لانه های تخمگذاری وجود دارد که مــرغ برای گذاشتن تخم واردان می شود.
مزایا:
چون مرغها بستررانوک می زنندکانی بالیسم کمتر می شودوکمتربا کمبود ویتامین های گروه ب مواجه می شوند. حرارت ناشی ازتخمیربسترکمک به گرم شدن لانه می کند. هزینه بسترکم است.
معایب:
- ابتلا به بیماریهای انگلی وعفونی زیاد است.
- بعلت گردوغبارابتلا به بیماریهای تنفسی زیاد است.
- نگهداری مرغ درواحدسطح محدودیت دارد.
- تعویض بستر در هر دوره گران تمام می شود.
3- سالن با بسترنرده – پوشال:
مناســبترین نوع برای طیوری است که تخم مرغ کشی تولید میکنندبخصوص جوجـــه برای گله های مادرگوشتی تا بهترجفت گیری نمایند. گاهی بجای نرده از توری استفاده می شود که خوب نیست. حدود60% ازکف باید نرده و40% پوشال باشد. عرض نرده ها 5-5/ 2سانتیمتروفضای خالی بین انها 5/2سانتیمتربــــوده ودرجهت طول سالن نصب میگردند وارتفاع ان از کف باید 68سانتیمترباشد
نرده ها راهم دروسط وهم درکناردیوارنصب می کنند.آبخوری ودانخوری روی بسترنرده ای قرارمی گیرند. لانه های تخمگذاری هم وجود دارند.
مزایا:
- تعداد تخم مرغ بیشتری درواحد سطح تولید می شود زیرا سطــح مورد نیازپرنده کمتراست.
- تولید تخم مرغ هرپرنده بیشترازبسترتمام نردهای است.
- ازنظرتخم مرغ نطفه داربه بسترتمام نرده ای برتری دارد.
معایب:
- هزینه ان نسبت به تمام پوشال بیشتر است.
- تولید هرپرنده کمترازبسترتمام پوشال است.
- ازدحــام طیوردرقسمت نرده ای باعث افزایش تخم مرغ هــای کثیف می شود.
4- سالن با بستر تمام نرده ای
سطح موردنیازبرای هرپرنده نسبت به بسترپوشال کــمتراست ولوازم ساخت نرده ، اندازه نرده و فاصله بین نرده ها همانند نرده بسترنرده – پوشال است. برای گله های تخمگذارومادرتخمگذاربسترخوبــی است ولانه تخمگذاری باید به اندازه کافی باشند.
5- سالن با سیستم گودال عمیق:
سالن با ارتفاع زیاد نیزنام دارد. دراین سیستم دونوع سالن مورد بحث است یکی درطبقه فوقانی که قفسه یا نرده روی انست ودیگری در زیرقرار گرفته وسقف ندارد که کود دران انباشتـه می شود. این
گودالها 1/2مترارتفاع دارند که کود دران خشک می شود. اکثراین سالنها دارای سیستم بسته هستند وهـوا ازروزنه هائی واردسالن شده وپس ازگرم شدن توسط هواکش به گودال کشیده شده ورطوبت کود را جذب می کند. بعد ازپایان هر دوره کود تخلیه می شود اما گـــاهی تا 7ســـال درهمان گودال نگهداری می شود.
ساختمان مرغداری ازنظردوره پرورش:
1- لانه مخصوص جوجه ها یااطاق مادر:
دراین لانه جوجه یک روزه را تا 9-8هفتگی نـــــگه می دارند.
2- لانه مخصوص نیمچه ها:
بعداز6هفتگی جوجه ها به این لانه منتقل می شوند ومعمولا 6-4 هفته دراین لانه نگهداری می شود .
3 - لانه مخصوص نگهداری مرغهای جوان :
از 12 هفتگی تا چند روز قبل از شروع تخم گذاری مرغـهای جوان در این لانه نگهداری می شوند که لانه های انتظار هم می نامند .
4- لانه مرغ تخمی
چند روز قبل از شروع تخم گذاری مرغها را به این سالن منتقل میکنند وتا پایان دوره دراین سالن نگـهداری می شوند . امروزه برای صرفه جویی جوجه ها را تا روز اول تـخم گذاری در یک سالن نگهداری می کنند و فقط هنــگام شروع تخم گذاری انها را به سالن تولید منتقل می کنند .
نمونه برداری از دانه ها و غذاهای مخلوط
ازغذاهای کیسه شده 7-5 کیسه به طور تصاد فی انتخاب و ازنمونه بردارغلات ، سواک استفاده می کنیم و در صورت عدم وجود نمونه بردار می توانیم تصاد فی 2 مشت از هر کدام ازکیسه ها برداریم .
نمونه برداری ازسیلوی غلات یا کامیونهای تریلی 15 -12 نقطه مختلف انجام می شود . نمونه ها رادر یک سطل ریخته و پس از تهیه مخلوط 1000-500 گرم برمیداریم و به آزمایشگاه برای آنالیز فرستاده می شوند .
نمونه برداری ازعلف خشک
- استفاده از نمونه بردار مته ای :
نمونه برداری از علوفه توده شده -خرد شده می بایست از کناره ها یا ایستادن دربالای علوفه ونمونه برداری با مته برقی و روفکردن مته 40-30 سانتی متر در بسته مکعبی انجام گیرد .
- نمونه برداری از بسته های مکعبی 15-12 بسته و درصورت عدم وجود با دست نمونه بر می داریم ، از علف خشک از 10 نقطه مختلف نمونه ها را مخلوط کردهسپس آنها را خرد کرده به قطعات 5-2.5 وپس از این مرحله 1000 نمونه جهت آزمایشگاه بر می داریم .
نمونه برداری از علوفه سیلوشده
* ازسیلوهای عمودی در تمام مدت تخلیه سیلو نمونه برداری می کنیم .
* از سیلوهای گودالی می توان از سطح باز روزانه 5-4 نمونه برداشت .
- اگر سیلو کپک زده راتغذیه نمی کنید آنرا خارج کنید. درسیلوی عمودی از ته 90-60 سانتیمتر را خارج می کنیم ودر سیلوی افقی 45-30 سانتی متر مانده به لبه ها ودیواره ها را نباید نمونه برداری کنیم نمونه ها را درکیسه لاستیکی ریخته و فریزمی کنیم ، اضافه کردن نمونه های روز بعد و ریختن در یک سطل تمیز ، گرفتن نمونه مجدد و در نهایت ارسال به آزمایشگاه پس از این مراحل صورت می گیرد .
نمونه برداری در هنگام برداشت محصول
از مزایای آن می توان به آسان بودن کار ودوم اینکه نتیجه تجزیه شیمیایی رامی توان هنگام تغذیه بکاربرد .
نمونه برداری ازعلف سبز تازه
این روش بستگی به هدف نمونه برداردارد چنانچه تعین درصد ماده خشک در نظر باشد لازم است نمونه تهیه شده به نحوی نگهداری شود که قبل از توزین رطوبت خود را از دست ندهد . در داخل مزرعه نمونه برداری متناسب با وسعت مزرعه حداقل از 10 نقطه مختلف 0.25 متر مربع نمونه بر داشته می شود
نمونه برداری از علف سبز مرتع
برای نمونه برداری لازم است در هرمنطقه تیپ مرتع مشخص شود آنگاه در هر تیپ حداقل 10 نقطه مختلف نمونه برداری شود برای اینکارمی توان مرکزثقل مرتع رامشخص نموده برای خطوط مستقیم قطری بافواصل معین نسبت به مرکز حرکت نموده و قالب اندازی کرد . تراکم عناصری مثل آهن ، سدیم ، منگنز ،کبالت ، روی ، وبخصوص مس وروی در خاک بیشتر از علوفه است .
غلظت عناصری مثل پتاسیم ،کلسیم ، فسفر و مولیبدن ممکن است بین خاک وگیاه تفاوت زیادی نداشته باشد.
نمونه برداری از خرمن کاه غلات
برای نمونه برداری از خرمن کاه غلات شامل گندم ،جو و غیره ویا کاه حبوبات لازم می بایست از عمق 30 سانتیمتری از 20-10 نقطه مختلف با مشت نمونه برداری کرد وبعد آنها را در داخل یک تشت مخلوط نموده و یک نمونه کوچکتر برداشته می شود. در صورتی که مزارع جو وگندم توسط کمباین بر داشت شود چون کاه و کلش دا خل مزرعه ریخته می شود برای نمونه برداری می توان با پرتاب کوادرات بطور تصادفی در نقاط مختلف یک مزرعه حداقل از 15-10 نقطه اقدام به جمع آوری نمونه کرد ویا اینکه در داخل مزرعه به شکل XیاZ ویاS حرکت نموده ودر فواصل از پیش تعین شده بسته به وسعت مزرعه برای مثال هر 50 قدم از یک قطعه 0.25 متر مربع نمونه جهت ارسال به آزمایشگاه برداشته می شود.
مقدمه:
مسئله بیما ری دربین گله های مرغ امروزه یکی ازمشکلات درایران به شمارمی رود . نگهداری تعداد زیادی مرغ یا جوجه در زیر یک سقف وتراکم بیش از حد توسعه مرغداری ، تشکیلا ت مرغداری در منا طق اطراف شهرها ، کنترل بیماری را بسیار مشکل می نما ید . بروزبیماری دربین گله های مرغ سبب ضرر و زیا ن مستقیم و غیر مستقیم مرغدار می گردد . برای تو سعه پرورش طیور درایران باید توجه زیادی به مسئله کنترل بیماری نمود . دراین مورد پیشگیری فوق العاده اهمیت داردومهمتر از درمان است . زیرا
اولا : نگهداری تعداد زیا دی مرغ دریک جایگاه مسئله درمان را مشکل می سازد
ثانیا : درمان گران تمام می شود .
ثالثا : بسیاری از بیماریهای خطرناک طیور مانند بیماریهای ویروسی درمان مطمئنی ندارند .
برای پیشگیری از بیما ریهای طیوردرگله سه راه عملی وجود دارد که عبارتند از :
1- رعا یت بهداشت و بهسازی
2- رعایت اصول ضد عفونی
3- استفاده از وا کسینا سیون لازم
رعایت بهداشت وبهسازی در مرغداری :
از نظر تعریف امروزه بهداشت را به عنوان علم سلا متی وبهسازی را به عنوان علم از بین برد ن شرایط مضر محیطی که در سلا مت موجود موثر است معنی کرده اند . نکته ای را که هر مرغدار می داند تهیه جوجه سالم واصیل است . هیچ مرغداری نمی تواند از پر ورش جوجه های ضعیف و مشکوک انتظار نتیجه خوب وکسب عواید کافی داشته باشد . در این مورد رعایت موارد زیر ضروری است :
- انتخاب جوجه انتخاب جوجه سالم
برای این منظور جوجه را باید از تشکیلاتی تهیه نمود که :
الف- جوجه ها از نظر نژادی کاملآ مطمئن باشد .
ب- از مادرها یی تو لید شده باشند که عاری از بیماریهای عفونی قابل انتقال باشند .
ج - رعایت بهداشت در تشکیلات مذکور درحداستاندارد انجام گرفته باشد .
برای تشخیص جوجه های سالم وقوی ازجوجه های ضعیف وبیماردرهنگام تحویل گرفتن جوجه بایدموارد زیر را مد نظر قرارداد
جوجه هایی که تمام یا قسمتی از بدنشان مرطوب است حذ ف گردند . جوجه هایی که آثار فلجی نشان می دهند حذف گردند .جوجه هایی که ورم ناف دارند .
جوجه های ریز وضعیف را نباید به هیچ وجه وارد مرغداری نمود . زیرا علا وه برآن که تلف خواهند شد منشا عفونت وآلود گی برای جوجه های سالم هستند . د رجوجه ها طول پرها اصلی بیشتر از پرهای کرکی است .
تغذیه مناسب
جیره های غذایی مناسب چه ازنظرکیفی وکمی در اختیار جوجه قرار گیرد در غیر اینصورت به سرعت آثارکمبود مواد غذایی وبیماریهای ناشی ازان ظا هر می گردد . برای اینکه بیماریها به آسا نی از یک مرغداری به مرغداری دیگر منتقل نشود باید از هم فاصله کافی داشته باشند .
- شرایط لانه و تراکم مناسب :
باید به تهویه توجه کافی داشت . جریا ن هوای داخل باید با تعداد و وزن طیور محبوس در آن رابطه مستقیم داشته باشد .
- نگا هداری گله بر حسب سن :
مسئله سن در پیشگیری از بیما ریها بسیار مهم است .مرغها ی بالغ ممکن است اغلب حامل بیماریهای عفونی وانگلی به خصوص انگلهای روده ای ( کو کسیدوز) باشند . در این مورد باید به اصول کلی توجه نمود .
- نگهداری انواع مختلف پرندگان :
نگهداری انواع مختلف پرندگان در یک محل از نظر بهداشتی واحتمال اشاعه بیماری خطرناک است . زیرا بعضی از پرندگان ناقل بیماری برای دیگر پرندگان هستند (مثل بیماری سر سیاه ) توسط بوقلمون به آسانی مرغ منتقل میشود . باید بوسیله تور کشی پنچرهها از ورود پرندگان وحشی به داخل مرغداری جلوگیری کرد .
- تشخیص مرغهای ضعیف وبیمار :
مرغ ضعیف وبیمار منشاء آلودگی درگله می باشد . که بوسیله دقت در رفتار وخصوصیات افراد گله می توان مرغهای ضعیف وبیمار تشخیص داد وازگله خارج نمود . تاج بی رنگ وچروکیده نشانه آلودگی انگلی وبیماری مزمن وتغذیه بد است . پوسته پوسته بودن پلک چشم علامت کمبود اسید پانتو تنیک است.
ورم ملتحمه ووجود پلاکها در چشم علامت کمبود ویتامین آ است . وجود اسهال خونی دلیل (کوکسیدیوز) و وجود اسهال سفید(پلوروز) است.
-معدوم کردن تلفات:
لاشه های مرغهای تلف شده اغلب منشاء خطر ناکی برای بیماری در مرغداری میباشد از این رو باید در صورت امکان آنها را بلا فاصله در کوره های مخصوص سوزانده ویا از جاه برای دفن تلفات استفاده کرد.
- جلوگیری ورود آلودگی از خارج به مرغداری:
معمولاً هر تشکیلات مرغداری به روشهای مختلف با محیط خارج درتماس است. این ارتباط روزمره گاهی ممکن است سبب انقال عوامل بیماریزا به داخل مرغداری گرد د که برای جلوگیری باید تدابیر زیر را اتخاذ کرد.
الف) ماشین حمل غذای مرغ
ب) کارتنهای حمل تخم مرغ
د ) جلوگیری از ورود افراد مختلف به مرغداری
اصول ضد عفونی کردن مرغداری:
به وسیله ضدعفونی کردن صحیح لانه ووسائل میتوان به آسانی با حداقل هزینه جلو بسیاری از بیماریها را گرفت از این رو ضد عفونی کردن اساسی ترین عملی است که یک مرغدار برای حفظ سلامتی گله خود انجام دهد .
تعریف ضد عفونی:
اصولا هر ماده ای که بتواند ا ز رشد و نمو میکروب و عوامل بیماریزا در داخل ویا روی سطح بدن و محیط زندگی جلوگیری بعمل آورد . تاثیر مواد ضد عفونی کننده تابع عوامل زیر است :
1- غلظت
2- حرارت
3- مدت مجاورت ماده ضدعفونی کننده با محیط آلوده
4- میزان آلودگی محیط
موادی که برای ضد عفونی کنندگی بکار می رود:
ضدعفونی کننده های طبیعی
1- نور آفتاب
2- سرما و برودت
ضد عفونی کننده های فیزیکی
- حرارت که بر دو نوع حرارت خشک و حرارت مرطوب است .
مواد ضد عفونی کننده شیمیایی :
فرمالد ئید
ترکیبات چهار تایی آمونیوم
مواد فنولی
مواد یدی و کلرین
ضد عفونی کننده های گازی:
فرمالین
پارا فرمالدئید
بخار گوگرد
منابع:
زهری ، م ، اصول پرورش طیور
اصول بهداشت دام ، دکتر فضا ئلی نژاد
کاتالوگ جوجه های گوشتی آرین