امتیاز بدنی چه چیزی را می تواند به شما بگوید؟

امتیاز بدنی  می تواند مانند یک تانک ذخیره سوخت باشد بطوریکه گاوها در طول دورانی که نیاز مبرم به مقادیر بالای انرژی دارند از این ذخیره استفاده می نمایند و به همین دلیل وضعیت بدنی آنها تقلیل می یابد . در ضمن در طول دورانی که انرژی کمتری نیاز دارند مانند اواخر دوره شیردهی ذخایر بدنی را دوباره پر می کنند . شما می توانید با اطمینان, آن ذخایر را توسط بازدید مرتب وضعیت بدنی گاوها , زیر نظر داشته باشید .ثانیا در مقایسه با تشخیص فحلی به زمان کمتری نیاز دارد.                                             

همانطوریکه شمارش سلولهای بدنی جهت تعیین ورم پستان مخفی مورد استفاده قرار می گیرد ؛ امتیاز بندی وضعیت بدن  نیز می تواند  جهت تشخیص مشکلات تغذیه ای تحت بالینی که با تولید مثل در ارتباط هستند  مورد استفاده قرار گیرد. امتیاز بدنی هر گاو بطور انفرادی ؛ فورا مورد استفاده قرار خواهد گرفت ، اما قدرت حقیقی امتیاز بدنی  سودی است که از روشهای ارزیابی گله حاصل میشود.                                                   

با این حال امتیاز بدنی بطور وسیع توسط تولید کنندگان و مشاوران گله ها  انجام نشده است . عقاید متضادی  در رابطه با سیستم امتیازدهی صحیح وجود دارد ؛ اما مطلوبترین زمان و فراوانی تعیین امتیاز بدنی و نسبت گاوها یی که امتیاز بدنی آنها باید تعیین شود ؛ مشخص شده است.به هر حال تحقیق اخیر تلاشهایی بوده که تعدادی از این مفهوم ها را نشان بدهد. یک سیستم نمره دهی بدنی  یکنواخت در سال 1989 بوجود آمده است. در این سیستم گاوهای هلشتاین امتیازی از شماره 1 تا 5  می گیرند و در بین این ارقام 0.25 واحد نیز در نظر گرفته میشود. امتیاز 1  برای گاوهای خیلی لاغر و امتیاز 5 برای گاوهای خیلی چاق در نظر گرفته شده است . سیستم  شرایط بدنی پایه و اساس اکثر روشهای امتیاز دهی میباشد.                  

یک سیستم ساده تری در سال 1994 توسط جیم فرگوسن از دانشگاه پنسیلوانیا  بوجود آمده است . این سیستم اساسا تمرکز دارد بر روی نگاه کردن قسمتهای خاصی از بدن گاو  و روش امتیاز دهی آن با روش قبلی مطابقت دارد (از 1 تا 5) . این سیستم پیشرفته ؛ امتیازی قابل اطمینان را در مقیاس 0.25 واحد بین امتیاز 2.5 تا 4 تهیه کرده است . امتیازهای زیر 2.5  و بالای 4 فقط می تواند با تخمین 0.5 واحد مجزا شوند. به منظور کمک در تعیین امتیازدهی گاوها ؛ یک چارت مخصوصی توسط سیستم فرگوسن  مشخص شده است.               

امتیاز به طرف وقایع خاص...                                                            

چه موقع بهترین زمان برای تعیین امتیاز بدنی دامها میباشد؟  نظریات متفاوت هستند ؛ اما مدت زمان و مرتب انجام دادن آن مهم است. امتیاز دهی گاوها در طول وقایع منظمی چون : زمان زایمان؛تست رحمی , هنگام اولین تلقیح, زمان تست آبستنی  و دوباره هنگام شروع دوره خشکی به نظر می رسد منطقی باشد .

اگر شما می خواهید کار امتیازدهی بدن  گاوها را بطور جدی دنبال کنید ؛ بهتر است  یک نفر را که از قدرت فکری خوبی برخوردار باشد ؛ داشته باشید.  در کنار داشتن یک استعداد جهت امتیاز دهی گاوها , مطمئنا  یک نفر دیگر جهت ثبت و نگه داری رکوردها را می طلبد. نمره وضعیت بدنی می تواند بطور وسیع اطلاعات مفیدی به شما بدهد خصوصا هنگام تاسیس گله  یا هنگامیکه  مشاوران  یا دامپزشکان  سر گرم  حل مشکلات  بهداشتی گله هستند.

مشاوران و دامپزشکان در هنگام امتیاز دهی گاوها چه چیزی را باید داشته باشند؟

قاطعیت در تصمیم گیری هنگام امتیاز دهی مهم است . گاوها باید در یک مرحله کلیدی از دوره شیردهی امتیاز دهی شوند . امتیاز دهی گاوها  هنگامیکه توسط دامپزشک تست رحمی میشوند از ارزش کمی برخوردار است . امتیازهای قبل از زایمان  جهت تصمیم گیری در باره شرایط گاوها در هنگام زایمان و پس از آن مورد نیاز هستند.

مدت زمان لازم بین هر نوبت امتیاز دهی...                                  

وقتی تغذیه گاوها دچار نوسان می گردد و یا گاوها با مشکلاتی روبرو می شوند؛ امتیاز بندی وضعیت بدنی   گاوها کار  مشکلی است. چنانچه بین هر نوبت امتیاز دهی 30 روز فاصله باشد می تواند به شما خیلی کمک کند. در سال 1994 محققین دانشگاه میشیگان , نمره دهی شرایط بدنی مربوط به  372 راس گاو هلشتاین را در یک گله بفاصله هر 30 روز یکبار  در خلال دوره شیردهی آنها  ارزیابی کردند. در طول اولین بازدید 70% گاوها تعیین امتیاز بدنی شدند . نتیجه کار  آنها این بود که : میانگین امتیاز شرایط بدنی گاوها در خلال دوره شیردهی  و دوره خشکی  هر 30 روز یکبار می تواند تغییر یابد. موضوع مرتبط با این بحث این است که امتیاز بندی بدن گاوها در یک نوبت بازدید نمی تواند تغییرات وضعیت بدنی آنهار ا با توجه به فصول و سنین مختلف و یا هنگام نوسانات مختلف تغذیه ای  بخوبی نشان دهد . تصور آنهایی که فقط در یک نوبت امتیاز بندی می کنند  بر آن است که گاوهایی که هر 30 روز یکبار تعیین وضعیت بدنی شده اند  و در ماه گذشته امتیاز متوسط داشته اند  با گروه متناظر خود که در ماه جاری تعیین وضعیت بدنی شده اند ؛ مشابه هستند و این فرضیه همیشه صحیح نیست.              

در دیگر تحقیقات ؛ محققین دانشگاه واشینگتن نمره دهی بدنی  تمام گاوهای یک گله 305 راسی را بمدت 2 سال  در هر 30 روز یکبار تعیین کردند . تاریخ امتیازدهی آنها با تستهای مرکز اصلاح نژاد گله های آمریکا  در هر ماه همزمان بود . سیستم امتیازدهی ماهیانه می تواند تصویر کلی از عملکرد گله ارایه نماید و نتیجه این امتیاز بندی مستقل از وقایع مدیریتی است . این اطلاعات می تواند براحتی به منظور تشخیص و پیشگیری از مشکلات بهداشتی گله  مورد استفاده قرار گیرد.                                            

به منظور دسترسی به نتایج معتبر و قابل قبول ؛ اطلاعات کلی گله و دستجات مختلف تولیدی  مورد نیاز است  تا در اعلان نتایج در نظر گرفته شوند. در حالیکه اکثر تحقیقات در گله هایی با بیش از 350 راس گاو انجام شده است ؛ محققان دانشگاه میشیگان کمتر از نصفی از گله هایی را که مورد نیاز بود با 95% اطمینان پذیری  در هر 30 روز یکبار در طول دوره شیردهی و دستجات مختلف تولیدی ارزیابی امتیاز شرایط بدنی  کردند. در گله هایی کوچک تر ؛ مهم ترین کار آن است که تمام گله بجز تلیسه های نزدیک زایمان را تعیین امتیاز بدنی کنیم. تعیین وضعیت بدنی گله از طریق تست مرکز اصلاح نژاد گله های آمریکا  به شما کمک می کند که بین نتایج  ارزیابی شرایط بدنی و اظلاعات تولید  رابطه بر قرار کنید.                      

امتیاز دهی در گله هایی با تعداد کمتر از 100 راس گاو ...                        

در اینجا می پردازیم به چگونگی کارکرد این سیستم بر روی یک گله شیری. هفت دسته استراتژیک به تعداد 80 الی 90 راس گاو شیری در ایالت اوهایو  ارزیابی شدند.(جدول 1). سه دسته اول (گاوهای خشک؛ انتظار زایمان ؛ گاوهای تازه زا از یک تا سی روز پس از زایمان) هر 30 روز یکبار ارزیابی شدند . چهار دسته بعدی شامل : دسته 31 تا 100 روز پس از زایمان؛101 تا 200 روز پس از زایمان؛ 201 تا 300 روز پس از زایمان و گاوهای بالاتر از 300 روز از زایمان به ترتیب در مراحل شیردهی بودند. درحالیکه این دسته بندیها با نظریه امتیاز بندی در یک نوبت بازدید  مناسبتهایی دارد ؛ در مدیریت گله نیز بسیار حائز اهمیت میباشد.                                                         

هنگامیکه امتیازات را بدست آوردید ؛ مدت زمانی  را جهت ثبت اطلاعات در نظر بگیرید . ثبت مکرر و پشت سر هم اطلاعات عمل نمره دهی به شرایط بدنی را  بی تاثیر خواهد کرد.                                                           

هدف از بررسی اطلاعات حاصل از نمره دهی وضعیت بدنی  تمایل به سمت کشف اطلاعات تازه میباشد. مشکلات بهداشتی و تولید مثلی  می تواند بخوبی پیشگیری شود.چنانچه این اطلاعات در ابتدای هر مرحله کشف شود؛ کشف به موقع مشکلات شاید بزرگترین دلیل جهت صرف وقت برای تعیین نمره دهی شرایط بدنی  گاوها باشد. زیرا از زمانیکه یک مشکل برای گاو ایجاد میشود ؛ بسیاری از مشکلات دیگر می تواند به دنبال آن بوجود اید.

عارضه کبد چرب یک وضعیتی است که در اثر چاقی بیش از اندازه گاوها بوجود می آید . هنگامیکه یک گاو خیلی چاق میشود او به سمت بیماریهای تولید مثلی نیز پیش می رود. مشکلات تولید مثلی در تمام  طول دوران شیردهی بوجود می آیند و گاو ممکن است افزایش وزن پیدا کند . اینچنین گاوهای سنگینی که وضعیت بدنی آنها تغییر پیدا نمی کند حتی در دوره شیردهی بعدی نیز دچار مشکلات سلامتی خواهند شد و سیکل غیر موثر جنسی برای چنین گاوهای چاقی  ادامه می یابد .                               

به منظور بهره برداری از امتیازهای بدنی ؛ گاوها را به هفت دسته استراتژیک تقسیم بندی کنید . این گروهها می تواند شامل گاوهای خشک (ابتدای دوره خشکی) ؛ گاوهای انتظار زایمان و نزدیک زایمان , گاوهای تازه زا  از یک تا سی روز شیردهی ؛ گاوهایی که در پیک تولید هستند ( از 31 تا 100 روز شیردهی) ؛ گاوهایی که در اواسط دوره شیردهی هستند(از 101 تا 200 روز شیردهی) و گاوهایی که در انتهای دوره شیردهی هستند (از 201 تا 300 روز شیردهی) و گاوهاییکه به سمت خشکی می روند(بیش از 300 روز شیردهی) باشند.                                             

بعد از اینکه دسته بندی را ایجاد کردید ؛ میانگین نمره بدنی و روزهای شیردهی  گاوها را محاسبه کنید .دسته بندی گاوهای شیرده مشابه با مرحله پروفیل شیردهی  خواهد بود که در رکوردهای مرکز اصلاح نژاد دام های امریکا  در نظر گرفته میشود و شما قادر خواهید بود که به همین روش کار را  ادامه  دهید.                                                     

مشخصات امتیازهای بدنی  در داخل یک گله

انتخاب بستر و تاثیر آن روی شیوع ورم پستان

یکی از عوامل افزایش شمار سلولهای بدنی  بستر مورد استفاده  و چگونگی مدیریت مواد بستر می باشد. محققان دانشگاه مینه سوتا  این ارتباط مهم را در چهل و یکمین جلسه جامعه ملی ورم پستان  آمریکا  ارائه کردند.  داده های مرکز بهبود تولید شیر و بهبود گله های آمریکا  در مینه سوتا  آشکار می کند که 35% تلیسه های شکم اول  شیردهی خود را  با شمار سلولهای بدنی بالای 200000 شروع می کنند. علاوه بر این 35% گاوهای مسن تر شمار سلولهای بدنی شیر آنها در ماه اول شیردهی افزایش می یابد .( بیش از 200000 )

برخی از مححققین دریافتند  که بیشتر این نوع افزایش شمار سلولهای بدنی  ناشی از عفونتهایی است که در دوهفته آخر قبل از خشکی  یا طی 21 روز آخر خشکی  و یا متعاقب خشک بودن  دام حاصل میشود. در گاوهای مسن تر  حدود 60% عفونتهای جدید پستانی  در اوایل  یا اواخر دوره خشکی  اتفاق  می افتد.بستری که گاوها و تلیسه ها در طی این دوران مهم در معرض آن میباشند در میزان ابتلا به عفونتهای جدید اهمیت بسیاری دارد.

محققان دریافتند که میکرو ارگانیسم های محیطی ( گرم منفی و برخی از استرپتوکوکسی ها ) همراه با استافیلوکوکوسها ی  کواگولاز منفی  به طور مکرر باعث  عفونتهای پستانی می شوند. آنها همچنین دریافتند که جمعیت باکتریایی روی سرپستانک  بسیار شبیه همان باکتریهایی  می باشد که در مواد بستر است. بنابر این بسیار اهمیت دارد  که جمعیت میکروبی بستر را به حد اقل برسانیم  تا باکتریهایی که بین دو دوشش  در روی سرپستانکها قرار می گیرند کاهش یابد.

نکته :در انتخاب  نوع بستر و مدیریت آن  دستورالعملهای  زیر می تواند به شما کمک کند

* ماسه های تمیز و خشک مواد مغذی و رطوبت لازم برای رشد باکتریها را فراهم نمی کنند. بنابراین ماسه معمولا بستری می باشد که توسط محققین  انتخاب می گردد. از آن جایی که بیشتر سامانه های کود  نمی توانند برای ماسه سودمند واقع شوند؛ برخی از مواد آلی به جای ماسه  استفاده   می شود. اغلب آنها تراشه های چوب  یا خاک اره  می باشند. عموما کاج ، سرو و چوبهای نرم  به خوبی بلوط  و سایر چوبهای سخت  رشد باکتریها را حمایت نمی کند.

* اندازه ذرات بستر اهمیت دارد . بسترهایی با اندازه بزرگ باعث رشد بیشتر باکتریها میشود. ذرات بسیار ریز نیز وارد سر پستانک و پستان شده و بالقوه مشکلات  بیشتری را در کنترل تعداد باکتریهای سرپستانک ایجاد می کند. این امر مخصوصا اگر روشهای آمادگی پستان زیر سئوال باشد  حقیقت دارد. از ضد عفونی سرپستانکها  قبل از دوشش استفاده کنید  تا تعداد باکتریهای محیطی  کاهش یابد.

* بستر باید همواره تازه و تمیز باشد .بر اساس نیاز، بستر جدید  اضافه نمایید( 0.45 تا 0.9 کیلوگرم بستر آلی  روزانه به ازاء  هر راس دام) و استال ها را هفتگی تمیزنمایید.( حداقل نیمه پشتی استال را تمیز نمایید). بسترهای تمیز را در قسمت جلویی استال  قرار دهید و در خلال هفته بر اساس نیاز  با شن کش  آنها را به سمت  عقب استال هدایت کنید.  هنگامیکه گاوها بستر را به سمت عقب می رانند آنها از پاهای کثیف خود  استفاده می کنند  که می تواند  به آسانی بستر را آلوده سازد.

* اگر از ماسه استفاده میشود آن را زیر و رو نکنید . زیرا هنگامیکه این کار را انجام می دهید  ماسه های آلوده سطحی با ماسه های زیرین که تمیز هستند  مخلوط شده  و آنها را آلوده می کنند. اگر می خواهید از ماسه مجددا استفاده کنید حتما آنرا با آب بشویید . عمق ماسه بایستی حد اقل 15 سانتی متر باشد تا آسایش گاو تامین شود.

* به 3/1 انتهایی هر استال 0.9 کیلوگرم سنگ آهک هیدراته  اضافه کنید. در بستر های آلی  افزودن سنگ آهک هیدراته  تنها برای حدود یک روز نرخ رشد باکتریها را کاهش می دهد . این کار باید در شرایط خاص و به عنوان یک روش کنترل باکتریایی  مورد توجه قرار گیرد.

با دامپزشک و متخصص ترویجی  یا سایر مشاوران گاوداری  مشورت نمایید  تا دستورالعملهای  بیشتر و وسایلی که به شما کمک میکنند  تا از ورم پستان  جلوگیری کنید  یا آن را کنترل نمایید  در اختیار شما قرار دهند.

استرس گرمایی و راههای مقابله با آن

استرس گرمایی یکی از مشکلات عدیده ای است که دامداران خصوصاً، دامدارانی که در مناطق گرمسیر حضور دارند با آن مواجه هستند.

بطور معمول زمانی که دمای هوا رو به افزایش می باشد بدن گاوها در طول مدت 2 تا 7 هفته خود را با شرایط مطابقت داده و در این هنگام تبخیر از سطح بدن مکانیسم اصلی دفاع در برابر این گرما و افزایش دما می باشد. این تبخیر می تواند بوسیله انسان با ایجاد دوش هایی در محل شیردوشی و یا بوسیله فیزیولوژی طبیعی بدن حیوان از طریق افزایش تعداد تنفس و یا افزایش میزان فعالیت غدد عرق ایجاد شود. زمانی که دمای هوا بطور ناگهانی و یا بیشتر از سطح تحمل بدن حیوان بالا می رود، هموستازی بدن تعادل خود را از دست داده و کاهش اشتها و تولید و کاهش تولید مثل و حتی مرگ را به همراه دارد.

برای کنترل این معضل و به حداقل رساندن آن روش های مختلفی موجود می باشد که در دو بخش کنترل استرس گرمایی که باعث کاهش تولید شیر می شود و کنترل استرس گرمایی که باعث کاهش تولید مثل می شود بحث خواهد شد:

 1- روش های کنترل استرس گرمایی برای بهبود تولید شیر و مبارزه با کاهش آن:

از نکات ابتدایی و اصلی مبارزه با استرس گرمایی این است که دامدار بتواند و خصوصیات رفتاری دام های خود را در مواجهه با استرس گرمایی تشخیص داده و به موقع نسبت به کنترل آن اقدام کند، اعمالی مثل بی حالی و سستی و فرار از آفتاب و خوابیدن بیش از حد در ابتدای امر به دامدار کمک  خواهد کرد؛ همچنین در چنین شرایطی دامدار باید نسبت به تغذیه دام های خود دقت کافی مبذول کند تا با تغذیه نادرست و بیش از حد و افزایش متابولیسم بدن، حیوان در گرمای زیاد خسارت جبران ناپذیر به خود وارد نکند. در دسترس بودن آب مناسب از دیگر عوامل مفید می باشد. در مورد دانستن وضعیت گاو که عنوان شد بوسیله دامدار باید مد نظر قرار گیرد، تفاوت نژاد بین گاوها بسیار مهم می باشد، چرا که در بعضی نژادها به علت تفاوت در میزان متابولیسم بدن و میزان آب و غذای موردنیاز و میزان عرق و لایه بندی و رنگ آنها، نسبت به ن‍ژادهای دیگر مقاومت بهتری دارند. اما بهترین راه حل برای کنترل استرس گرمایی ایجاد سایه در محل دامداری می باشد، خصوصاً در زمانی که این سایه در محل غذا خوری و آبخوری حیوان وجود داشته باشد حیوان در زمان خوردن غذا، کمتر آزار دیده و در نتیجه این منجربه افزایش میزان تولید می شود. ایجاد سایه و سایه بان در محل استراحت و غذاخوری حیوان باعث کاهش حداقل 30% از میزان استرس گرمایی وارد به حیوان می شود.

2-روش های کنترل استرس گرمایی برای بهبود وضعیت تولید مثلی حیوان:

در زمان مواجهه با استرس گرمایی میزان باروری دام کم می شود. این مسئله بدین دلیل است که در زمان استرس گرمایی دوره فحلی حیوان کوتاه شده و تشکیل فولیکول در این حالت در زمان های مختلف رخ می دهد. همچنین در زمانی که گاو دچار استرس گرمایی می باشد تشکیل رویان دچار مشکل می شود و در گزارش های مختلف آمده است که در حدود 60 تا 66% کاهش داشته است. همچنین اثرات منفی استرس گرمایی در درمای 44^{0C  در} زمان قبل از تلقیح و40^0C بعد از تلقیح تشخیص داده شده است. از راه های مناسب برای جلوگیری از کاهش تولید مثل همان روش ایجاد سایه و همچنین خشک کردن محیط در زمان تلقیح مصنوعی می باشد که کمک شایانی به کنترل این وضعیت خواهد کرد. روش دیگری که در زمان استرس گرمایی،به منظور بهبود شاخص های تولید مثلی به کار می رود، همزمانی فحلی و ایجاد همزمانی در گاوها بوده که نشان داده شده است در تابستان در گاوهایی که بصورت همزمان فحلی شده اند و همزمان تلقیح شده اند نسبت به گاوهایی که جداگانه فحل یابی شده اند در صد موفقیت بیشتری در باروری داشته اند چون فحل یابی بصورت انفرادی در تابستان با کوتاه شدن دوره فحلی مشکل می باشد.

هر کدام از این تکنیکها و روشها، اثرات خاص خود را دارا بوده و با توجه به ارزش اقتصادی و شرایط موجود دامداران می توانند برای بهبود میزان تولید مثل و تولید شیر خود از آنها استفاده کنند

www.parsiandam.com

دکتر محمد رضا نیکان سرشت

دکتر آرش پارسای