شاربن یا آنتراکس ( سیاه زخم )

سبب شناسی :

عامل بیماری باکتری به نام باسیلوس آنتراسیس می باشد که به شکل نباتی در نسوج و مایعات بدن انسان و حیوانات یافت می شود . چنانچه میکروب در معرض هوا قرار گیرد تشکیل هاگ می دهد که در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیایی بسیار مقاوم است .

انتشار جغرافیایی

انتشار این بیماری در سطح جهانی می باشد .

وقوع بیماری در انسان :

به طور معمول در نواحی از کشورهای در حال توسعه و در بین افرادی که با گاو سر و کار دارند و در شرکتهایی که پشم و پوست نگهداری می گردد ، شایع است . در بین کارگران پشم ، پوست بز و دیگر پوستها اتفاق می افتد .

بیماری در انسان :

این بیماری سه شکل کلینیکی دارد که عبارتند از :

جلدی ، ریوی یا تنفسی و معدی - روده ای ، که در بین اینها شکل جلدی معمول ترین آن بوده و بیش از 90 % سیاه زخم انسانی را شامل می شود . بیماری از طریق تماس با حیوانات آلوده و یا لاشه آنها شامل: پشم ، پوست و چرم و موی آلوده به انسان انتقال می یابد . جراحت اولیه به صورت تاولی در محل نفوذ میکروب تشکیل می شود بعد تبدیل به زخم گود و سیاه رنگ می شود  . معمولاً جراحات جلدی بدون درد بوده و به همین دلیل ممکن است شخص مبتلا به موقع به پزشک مراجعه ننماید . در صورت عدم معالجه بیمار ، عفونت ممکن است پیشرفت کرده و منجر به سپتی سمی و مرگ گردد .

شکل ریوی بیماری در اثر استنشاق هاگهای باسیلوس آنتراسیس حادث می گردد . در وحله اول ، علائم بیماری خفیف و مشابه عفونتهای معمول بخش فوقانی دستگاه تنفس است اما بعد از حدود 3 الی 5 روز علائم حادتر گشته ، تب و شوک و بالاخره مرگ به ظهور می رسد .

شاربن معدی – روده ای ( گوارشی ) در اثر مصرف گوشت آلوده به باسیلوس آنتراسیس ایجاد می شود . بیماری با گاسترو آنتریت شدید توام با استفراق و خون در مدفوع تظاهر نموده و میزان مرگ و میر ناشی از آن زیاد است .

نقش حیوانات در اپیدمیولوژی بیماری :

وجود حیوانات در انتقال بیماری ضروری است . شاربن در انسان از طریق حیوانات و محصولات حیوانی انتقال می یابد . انتقال از انسان به انسان بسیار استثنائی است .

تشخیص :

تشخیص بیماری براساس مشاهده عامل سببی آن از طریق برسی میکروسکوپی گسترش رنگ آمیزی شده مایع تاول در انسان امکان پذیر می باشد . استفاده از تکنیک ایمونوفلوروسنت برای نسوج تازه یا گسترش خون برای تشخیص احتمالی مناسب است . برای آزمایش پوست و چرم نیز آزمایش اسکولی می تواند موثر باشد .

کنترل :

پیشگیری شاربن در انسان عمدتاً بر اساس رعایت موارد زیر می باشد :

1 -  کنترل عفونت در حیوانات

2 - جلوگیری از تماس باحیوانات و محصولات حیوانی آلوده

3 -  رعایت بهداشت شخصی و محیطی در مکانهایی که محصولات با منشادامی جابجا می گردد

4 -  مراقبتهای پزشکی لازم در مورد زخمهای جلدی

5 -  ضد عفونی مو و پشم با محلول گرم فرمالدئید ، افراد و گروههای شغلی را که در معرض مخاطرات شدید قرار دارندمانند دامپزشکان ، دامپروران ، کارگران کارخانجات فرآورده های پشم و پوست و کارگران کشتارگاه ها می توان با آنتی ژن محافظت کننده واکسینه نمود .

تهیه و تنظیم : مهندس قاسم خلیل پور