نقش ویتامین ها در تقویت و تحریک سیستم ایمنی

ویتامین A

ویتامین A  معروف به رتینول از نظر شیمیایی یک الکل منوهیدریک غیراشباع می باشد. محل اصلی جذب ویتامین A در مخاط ابتدای روده باریک می باشد. شکل فعال فیزیولوژیکی ویتامین A به وسیله پروتئین ناقل ویژه ای که اصطلاحا" (( پروتئین متصل شونده با رتینول )) نام دارد از کبد جابجا می گردد. بیش از 95 درصد ویتامین A  در کبد و مقدار کمی از آن در بافت های چربی ، ریه و کلیه ها ذخیره می شوند. همچنین رتینول درکبد کنژوگه شده و از طریق صفرا دفع می شود. از جمله فعالیت های متابولیسمی که ویتامین A  در آن نقش دارد می توان به بینایی ، تولید مثل ، حفظ غشاهای مخاطی ، نقش کوآنزیمی و هورمونی ، سنترموکوپلی ساکاریدها ، رشد استخوان ، سنتر کورتیکوستروئیدها ، تنظیم فشار مایع مغزی نخاعی ، فیزیولوژی غده تیروئید و نقش در متابولیسم مواد اشاره نمود. 

نقش ویتامین A  در سیستم ایمنی

-   نقش مثبت ویتامین A در تولید پادتن در جوجه ها (Herlyn , et al. , 1975) .

-  وابسته بودن پاسخ پادتن در جوجه ها به مقدار ویتامین A ، به طوریکه وجود ویتامین A  با دز بالا درجوجه ها سبب افزایش 2 تا 5 برابر سطح پادتن در سرم در مقایسه با گروههایی که فاقد ویتامین A بودند ، شده بود ( Lcutskay , et al , 1977 )  .

-  سطح بالای ویتامین A در جیره به میزان 60000 IU/kg   سبب افزایش سطح پادتن در سرم و فعالیت بیگانه خواری سلول های ایمنی در جوجه شده بود. این اثرات تابع حضور ویتامین E  در جیره است (Tengerdy,1977) .

 - مؤثر بودن ویتامین A  در نگهداری و رشد اندامهای لمفی ( تیموس و بورس) ؛ بطوریکه در جیره های حاوی سطوح پایین ویتامین A ، رشد این اندامها دچار آسیب و اختلال گشته بود (Davis , 1983) .

 - تأثیر مثبت ویتامین A  به میزان 350 mg/kg  در تکثیر لمفوسیت های   ( Sklan, 1989) T .

- ویتامین A  در تنظیم پاسخ ایمنی نقش دارد. همچنین محققین دریافتند که زیادی یا کمبود ویتامین A  سبب صدمه زدن به سیستم ایمنی می گردد ( Friendman , 1989) .

- تأثیر کمبود ویتامین A  در کاهش فعالیت لمفوسیت های T  سیتوتوکسیک ( این سلول ها نقش مهمی دربهبود بیماری های ویروسی ایفا می نمایند (Siytsma , 1990)  .

- کاهش مقاومت در مقابل عفونت کلی باسیلوز در اثر کمبود (0 mg/kg)  یا بالا بودن (1000 mg/kg)  ویتامین A  بعلت تأخیر در پاسخ ایمنی (Friedman , 1991) .

- ایجاد بالاترین پاسخ ایمنی در بوقلمون بوسیله ویتامین A  در مقادیر توصیه شده بوسیله NRC  یا بالاتر از آن (Sklan , 1995) .

- نقش مثبت ویتامین A  در افزایش پاسخ ایمنی در گله های تخمگذاری که در معرض استرس حرارتی قراردارند (Lin, 2002) .

- اثرات کمبود ویتامین A  درکاهش ایمنی موضعی روده در برابر عفونت کوکسیدیوز مؤثراست (Dalloul ,2002) .

ویتامین C

از نظر فرمول شیمیایی این ویتامین از ساده ترین انواع ویتامین ها است و شباهت ساختمانی نسبی با اسید اسکوربیک دارد. ویتامین C  به راحتی از دستگاه گوارش جذب می شود و بطور گسترده در تمام بدن پخش می گردد. راه دفع آن بطور عمده از طریق ادرار بوده ولی بسته به نوع موجود زنده ، راه دفع متفاوت است. در طیور به علت سنتز آن در بدن ، درحالت عادی افزودن این ویتامین به خوراک ضروری نیست . 

فعالیت فیزیولوژیک ویتامین C

این ویتامین در فعالیت دستگاه های ایمنی ، تولید مثل ، قلبی ، بافت همبند ، سیستم عصبی ، تنفس ، چشم و در شرایط استرس زا دارای نقش حساس می باشد.

نقش ویتامین C  در سیستم ایمنی

-عملکرد مؤثر و مناسب گلبول سفید خون ، فاگوستیوز و کشتن اجرام بیماریزا ( Bendish , 1992)

-داشتن خاصیت ضد ویروسی مستقیم (Jari Walla et al , 1996 )

-داشتن خاصیت باکتری کشی مستقیم ( Bendish , 1992)

-تقویت تولید پادتن ( Jari Walla , et al , 1996)

-تقویت تولید اینترفرون در سلول های آلوده به ویروس نیوکاسل ( Bendish , 1992).

-تقویت تولید کمپلمان ها و تنظیم عملکرد آنزیم لیپواکسیژناز که نتیجه آن تولید لوکوترین ها می باشد (Moser , et al , 1991)

-افزایش اتصال سلول های نوتروفیل به سلول های اندوتلیال (Bendish , 1992)

-تقویت کموتاکسی . (Bendish, 1992).

-نقش مثبت ویتامین C در افزایش تکثیر لمفوسیت ها در استرس گرمایی (Puthpongsiripon ,2001).

-نقش مثبت ویتامین C  در خاصیت باکتری کشی هتروفیل ها (Andreasen , 1999) .

-میزان اثرگذاری ویتامین C بر روی وضعیت ایمنی به مدیریت مرغداری ، طول مدت اضافه نمودن آن به جیره، سن جوجه و تعادل ویتامین C با منشاء داخلی و خارجی بستگی دارد (Van Nickerk , 1989) .

-استفاده از ویتامین C به عنوان تقویت کننده سیستم ایمنی در بیماریها و عوامل تضعیف کننده ایمنی (Pardue , 1984) .

-کاهش دوره بیماری استافیلوکوکوزیس در طیور ( Levy , et al , 1996) .

- ویتامین C  باعث افزایش خاصیت آنتی اکسیدانی ویتامین E می گردد (Jacob , 1995) .

-بهبود تقویت تولید پادتن علیه بروسلاآبورتوس و واکسن زنده و کشته نیوکاسل به وسیله ویتامین های C و E ( Pardue et al , 1984)   . 

ویتامین E :

ساختمان آلفا – توکوفرول یک ترکیب هتروسیکلیک می باشد که از یک هسته کرومان و یک زنجیره جانبی متصل به آن تشکیل شده است و هر واحد بین المللی آن برابر با یک میلی گرم دی ال – آلفا توکوفرول استات است. جذب ویتامین E  از طریق تشکیل میسل در مجرای روده صورت می گیرد. پایداری ویتامین E بسیار پایین است. برای افزایش ثبات ویتامین E ، دی ال – آلفاتوکوفرول استات در جیره های غذایی طیور تجاری اضافه می گردد.

وظایف ویتامین E  در بدن

از جمله وظایف این ویتامین در بدن می توان به نقش آن در کمک به بقا و رشد جنین ، ممانعت از اکسیداسیون مواد حساس به اکسیژن ، جلوگیری از اکسیداسیون چربی های درون سلولی و غشاء سلولی ، تنظیم عملکرد عضلات و حفظ تعادل گلیکوژن و متابولیسم کربوهیدرات ها و کراتین در بدن ، مقابله با مسمومیت فلزات سنگین و ... اشاره نمود. 

نقش ویتامین E  در سیستم ایمنی

-اسیدهای چرب می توانند به عنوان ملکول تعدیل کننده سیستم ایمنی در ارتباطات بین سلول ها ، سیال بودن غشاء و شکل گیری ملکول پیامبر ثانویه دخالت نمایند و ویتامین E  می تواند از این طریق تنظیم کننده سیستم ایمنی باشد.

-بهبود رشد اندامهای لمفاوی مانند بورس و تنظیم لمفوسیت های موجود در بورس و تیموس و افزایش سلول های T  4 CD نسبت به 8 CD  ( Marsh , et al , 1982)  .

-افزایش تولید اینترفرون مقاوم به اسید در اثر ایجاد عفونت ویروسی و باکتریایی در اثر تجویز ویتامین E  به مقادیر بالا ( Franchini et al , 1990) .

-ایجاد ایمنی محافظت کننده در اثر ویتامین E  در عفونت های اشریشیاکلی ( Tengerdy , 1975) ، نیوکاسل (Franchini , 1995)  ، گامبورو (Mcllory , 1996)  ، کوکسیدیوز ( Colnago , 1982)  و برونشیت عفونی ( Darbishire , 1987) .

-تجویز و تزریق 10 واحد بین المللی ویتامین E در روز هجدهم دوره جنینی سبب افزایش ایمنی سلولی در جوجه های گوشتی گردید ( Gore , et al , 1997) .

-اثر ویتامین E  بر روی متابولیسم اسید آراشیدونیک و هدایت آن به سمت سنتز پروستاگلاندین و لوکوترین ها (Blumberg , 1994 ) .

-نقش ویتامین E  در میزان بقای سلول ها در محیط تیموس ( Forrest et al , 1994) .

-اثر مثبت ویتامین E  بر روی تمایز لمفوسیت T در طحال ( Erf et al ,1998) .

-ویتامین E  با تقویت سیستم ایمنی ، اثرات سوء سموم قارچی را بر روی سیستم ایمنی کاهش می دهد (Prakash et al , 2000) .

-افزایش فعالیت بیگانه خواری سلول های دفاعی در اثر تجویز ویتامین E ( Gonzalez , et al , 1995)

-اثبات نقش ویتامین E  در افزایش فعالیت بیگانه خواری ماکروفاژ در مراحل اولیه رشد جوجه های گوشتی  ( Konjufca et al , 2004) .

-استفاده از ویتامین E  به عنوان ادجوان واکسن های کشته ( Barman, 2005) .

-اثبات توانایی ویتامین E  به عنوان تحریک کننده تولید ایمونوگلوبولین A  در مخاط روده و افزایش ایمنی روده ای ( Muir et al , 2002) .

-بهترین نتایج افزایش ایمنی ناشی از ویتامین E  در مقادیر 25 تا 50 واحد در کیلوگرم مشاهده شد و سطوح بالاتر اثرات کمتری بر روی افزایش ایمنی دارا بودند (Leshchinsky , et al , 2001) .

-ژنتیک نقش مهمی در پاسخ جوجه ها به افزایش ویتامین E  در افزایش ایمنی دارا می باشد ( Yang .2000)

لازم به ذکر است

 در برخی از تحقیقات عدم تأثیر مثبت ویتامین E  بر روی سیستم ایمنی گزارش شده است که باید مورد توجه قرار گیرد. ممکن است عوامل مختلفی از جمله ژنتیک ، استرس و میزان ویتامین E  در جیره پایه در متفاوت بودن گزارشها مؤثر باشند. همچنین میزان ویتامین E  مورد نیاز در NRC  فقط برای جلوگیری از بروز نشانه های کمبود ویتامین به علت اثرات تخریبی اکسیداسیون و کاهش باروری است و هرگز احتیاجات لازم برای تحریک و تقویت سیستم ایمنی را تأمین نخواهد ساخت ( Leshchinsky , et al , 1999) .

بولتن علمی تلاونگ شماره 33