استرس گرمائی در بوقلمون و راه های کاهش آن

استرس گرمائی در بوقلمون و راه های کاهش آن

دکتر امین خیرخواه

مساله استرس گرمائی در پرورش طیور یک مشکل جدی است. در یک هوای بسیار گرم، مرگ و میر طیور و کاهش تولید قابل مشاهده است . معمولا هر گاه که دمای محل پرورش بوقلمونها از 27 درجه سانتی گراد  فراتر رود استرس گرمائی بروز می کند .  البته در این میان نباید اثر رطوبت را نادیده گرفت و همیشه بایستی به گزارشات هواشناسی در مورد افزایش دما و رطوبت تواماً توجه داشت.  توجه داشته باشید که دمای بالاتر از 27 درجه سانتی گراد می تواند باعث کاهش مصرف خوراک و در نتیجه کاهش دریافت انرژی و پروتئین گردد که این امر نیز به نوبه خود اثرات منفی بر روی وزن تخم، کوچک شدن اندازه آن و کاهش کیفیت پوسته خواهد داشت.

دمای بدن بوقلمونها در حدود 42 -41 درجه سانتیگراد است حال اگر دمای محیط از این دما بالاتر رود، اتلاف گرمای بدن آنها متوقف شده و حتی مقداری گرمای اضافی هم به بدن آنها تحمیل می گردد با ادامه این روند هنگامیکه دمای بدن بوقلمونها به 46 درجه سانتی گراد برسد آنها خواهند مرد . در این هنگام و زمانیکه جلوگیری از به وقوع پیوستن تمامی آثار سوء استرس گرمائی امکان پذیر نیست ، چند اقدام مدیریتی می تواند وضعیت را اندکی بهبود بخشد که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می کنیم .

کمک به بوقلمونها برای مقابله با استرس گرمائی :

آرایش محیط اطراف محل پرورش ، گیاهان و علفهائی را که اطراف ساختمان می رویند کوتاه کنید ، چرا که آنها مانع از حرکت و جریان یافتن هوا به سمت ساختمان می شوند . کاشتن درختان بلند و پر شاخ و برگ به طرز موثری مانع از تابش مستقیم آفتاب می شوند اما توجه داشته باشید در جائی کاشته شوند که مانعی بر سر راه جریان هوا نباشند . ساختمان ها باید طوری ساخته شوند که پرندگان از تابش مستقیم نور در امان باشند. (به طور مثال ساختمانها را شرقی - غربی بنا کنید)

تهویه

جریان هوا باید مطابق با سن پرنده باشد. این مساله می تواند به خنک شدن بدن آنها کمک زیادی کند . یک نسیم خفیف با سرعت 4/2 کیلومتر در ساعت می تواند دمای محیط را تا 5 الی 8 درجه سانتیگراد تعدیل نماید . توجه داشته باشید که در ساختمانهائی که اطراف آنها پوشیده است به ازاء هر 12 تا 15 متر از طول ساختمان یک هواکش 36 اینچی نصب نمائید .  ترموستات هواکشها را بر روی دمای 23 درجه سانتی گراد تنظیم نمائید تا اطمینان یابید که آنها در طول روز به خوبی کار کرده و محیط خنک و مطلوبی را برای پرندگان بوجود می آورند . از ساختارهای پلاستیکی و چوبی برای تغییر جهت دادن جریان هوا به سمت پائین استفاده کرده و اطمینان حاصل کنید که طیور حداکثر بهره را از این جریان هوا می برند . از سالم بودن تسمه هواکشها اطمینان حاصل کنید، چرا که فرسوده بودن آنها باعث کاهش 30 درصدی و یا بیشتر در کارکرد هواکشها خواهد شد. پس دقت داشته باشید که تسمه های فرسوده را حتما به موقع عوض کنید . هواکشها را هر روز تمیز کنید چرا که این امر برای عبور منظم هوا امری ضروری است . از کارآئی دستگاه های هشدار دهنده اطمینان حاصل کنید. فاصله بین حداکثر و حداقل دما را کم انتخاب کنید تا بتوانید بهترین استفاده را از دستگاه به عمل آورید.

آب

وجود آب پاکیزه و سالم در روزهای گرم بسیار ضروری است . سیستمهای آبخوری را مرتباً کنترل کنید تا اطمینان حاصل نمائید که آب به صورت یکنواخت و بی وقفه در اختیار بوقلمونها قرار می گیرد . صافی آبخوریها را مرتباً تعویض کنید . در طول تابستان میزان مصرف آب بوسیله طیور به 2 تا 3 برابر زمستان می رسد ، در نتیجه صافی ها زود به زود پر می شوند . برای حل این مورد استفاده از دستگاه های نشان دهنده سرعت آب برای فهمیدن مصرف آن بسیار موثر است . همیشه در طول تابستان به آب پرنده الکترولیت و ویتامین اضافه کنید تا کمبود ویتامین ناشی از کاهش مصرف غذا در آنها جبران شود . از کافی بودن تعداد آبخوری ها در محل پرورش اطمینان حاصل کنید به گونه ای که به ازا هر 100 بوقلمون یک آبخوری وجود داشته باشد. البته توجه داشته باشید که در تابستان و روزهای گرم تعداد آبخوری ها را باید کمی بیشتر نمود .

فضای محل پرورش

میانگین فضای مورد نیاز برای هر پرنده را در طول مدت گرمای هوا افزایش دهید و در کنار آن از تهویه مناسب و روش خنک کردن تبخیری استفاده نمائید. کاهش تعداد پرندگان موجب کاهش گرمای تولید شده می گردد ، در نتیجه می توانید هواکشهای اضافی را نیز بردارید . همچنین افزایش فضای کف محل پرورش باعث آسان شدن دسترسی به آبخوری ها خواهد شد . مطالعات نشان می دهد که افزایش تعداد پرنده ها در یک محل ، با نقشه مناسب ، روش خنک سازی موثر و همچنین استفاده از تونل تهویه در ماه های گرم سال با سود اقتصادی همراه خواهد بود.

درگله های مادر

برنامه نوری

برنامه روشنائی را به صورت دوره های مناسب با زمان تاریکی و گرمای روز تنظیم کنید.

ساعات روشنائی	زمان شروع و پایان روشنائی
8	9 صبح تا 5 بعد از ظهر
7	10 صبح تا 5 بعد از ظهر
6	10 صبح تا 4 بعد از ظهر

تخم گذاری

در برخی از فارمها می توان با جمع آوری مرتب (بیشتر) تخمها به تولید در فصل تابستان کمک کرد . این مساله بوقلمون ها را وادار می کند تا مدت کمتری را در لانه بنشینند . همچنین در صورت امکان ، وسائل ایجاد کننده جریان هوا را به لانه ها اضافه کنید . از خشک بودن بستر اطراف آبخوریها و جلوی لانه ها اطمینان حاصل کنید ، چرا که بوقلمونها به دلیل خنک بودن جاهای خیس به اینگونه مکانها علاقه دارند. مدت زمان نگهداری تخمهای نطفه دار را کاهش دهید چون قابلیت جوجه درآوری آنها تحت تاثیر قرار می گیرد.اطمینان حاصل کنید که دستگاه های خنک کننده و تهویه در محل جمع آوری تخمها، دمای مناسب را ایجاد می کنند.

کنترل کرچی

اطمینان حاصل کنید که هر قفس جای کافی را برای نگهداری بوقلمونهای کرچ دارد. نوع بستر در این قفسها را متفاوت از بستر اصلی فارم انتخاب کنید. تهویه مناسب را فراهم آورید و آب و غذای تازه در دسترس بوقلمونها قرار دهید ، توجه داشته باشید پرندگانی که در معرض استرس گرمائی قرار گرفته اند توانائی طی مسافت طولانی برای رسیدن به آبخوری و دانخوری را ندارند. در شرایط حاد از برنامه کنترل کرچی صرف نظر کرده یا آنرا به تاخیر بیاندازید. توجه داشته باشید که سرعت رشد باکتریها در لوله های آب،، در آب و هوای گرم افزایش می یابد. حفظ کیفیت آب تا حد امکان از اهمیت زیادی برخوردار است. (مثلا از طریق اضافه کردن 3 -2 قسمت کلر در یک میلیون قسمت آب) . در هر فرصت ممکن در هنگام گرمی هوا ظرف آبخوری و لوله های آنرا شستشو دهید تا آب مناسب در اختیار بوقلمونها قرار گیرد. (گاهی اضافه کردن یخ به آب نیز به کاهش استرس کمک می کند ) .

غذا

بوقلمونهائی که تازه غذا خورده اند در طول فرآیند هضم، گرمای زیادی را تولید می کنند. یافته ها نشان می دهد که در طول دوره گرما بهتر است پرنده هر چه سریعتر غذا خورده و آنرا هضم کند، به خصوص اینکه این عمل حتی الامکان پیش از ساعات گرم روز صورت گیرد.  در برخی موارد مدیران فارم از روش ((تغذیه سریع شبانه)) استفاده می کنند. این بدان معنی است که در یک دوره 30 -20 دقیقه ای در خنک ترین ساعات شب به طیور غذا دهیم تا آنها را به خوردن و نوشیدن تشویق کنیم. همچنین اضافه کردن اسید اسکوربیک در غذا یا آب یک عمل متداول در ماه های گرم تابستان است.

خنک کردن به روش تبخیر

این کار با استفاده از آب افشانهای ساده سقفی صورت می گیرد . این وسائل به آرایش گوناگون قابل نصب در ساختمان محل پرورش هستند . دستگاه های مه ساز که با فشار بالا و حجم کم کار می کنند نیز قابل استفاده اند. توجه داشته باشید که در صورت استفاده از این سیستم، پیش از شروع گرما از سلامت و پاکیزگی وسائل اطمینان حاصل کنید.

توضیح :  میزان خنک شدن هوا با استفاده از روش خنک سازی با تبخیر به میزان رطوبت نسبی هوای ورودی بستگی دارد بدین معنی که هر چه هوا خشک تر باشد میزان تبخیر بیشتری صورت گرفته و در نتیجه هوا خنک تر خواهد شد .

موارد جنبی

جابه جا کردن بوقلمونها در مواردی نظیر: تعیین جنسیت، تلقیح مصنوعی ، حمل و نقل ، واکسیناسیون و ... باید با حداکثر احتیاط و در مواقع خنک روز صورت گیرد . همچنین از دستکاری کردن غیر ضروری پرندگان نیز اجتناب کنید .

منبع : فارمیران

اندکی در مورد کنجاله تخم پنبه

تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد که اضافه نمودن لیزین به میزان 2 درصد در جیره های حاوی کنجاله تخم پنبه سبب کاهش اثرات سمی ناشی از گوسیپول موجود در تخم پنبه می گردد.

تحقیقی در همین راستا در دانشگاه جورجیا انجام شد ، در این آزمایش عملکرد جوجه ها با جیره حاوی 20 درصد کنجاله تخم پنبه همراه با لیزین و بدون لیزین در گروههای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج در سن 21 روزگی نشان دهنده این موضوع بود که با اضافه نمودن 2 درصد لیزین به جیره می توان از کنجاله تخم پنبه به عنوان منبع جایگزین تأمین کننده پروتئین در جیره های بر پایه ذرت – سویا استفاده نمود .

همی ِ سل Hemicell

همی سل یک محصول تخمیری باکتری باسیلوس لنتوس ( Bacillus Lentus) بوده که عامل فعال این محصول آنزیم بتا ماناناز است.  بعلاوه حاوی آنزیمهای دیگری چون آمیلاز ، بتا گلوکاناز ، گزیلاز، سلولاز و آلفا گلوکوزیداز می باشد. طی بررسیهای به عمل آمده این آنزیم در هیچ یک از محصولات مشابه در بازار ایران موجود نیست. همی سل یک محصول ثبت شده جهانی در اروپا و آمریکا بوده که توسط شرکت ChemGen در ایالات متحده تولید می شود .

اثرات بیولوژیکی

همی سل عملکرد رشد را در حیوانات تک معده ای از طریق موارد زیر افزایش می دهد :

تجزیه بتا مانان ، بهبود راندمان تغذیه ، کاهش استرس ، هضم و جذب مواد مغذی ، ترشح IGF-1 ، تغذیه بهتر ، کاهش واکنشهای سیستم ایمنی ، سلامتی بهتر حیوان ، کیفیت بهتر محصول تولید شده، افزایش رشد ، افزایش یکنواختی گله و کاهش تلفات .

اثرات ضد تغذیه ای بتا مانان عبارتست از :

- کاهش میزان جذب گلوکز

- کاهش ترشح انسولین                

- جلوگیری از تولید انسولین مشابه فاکتور رشد 

- کاهش ابقای ازت

- کاهش جذب آب توسط دستگاه گوارش و در نتیجه افزایش رطوبت بستر

- تحریک فعالیت ماکروفاژها که باعث ایجاد واکنشهای التهابی می شود .

وجود 2 %  بتا مانان در خوراک ‎، باعث افزایش ضریب تبدیل غذایی و کاهش رشد به میزان بیش از 20 - 25  درصد می شود .  همی سل ، بتا مانان موجود در خوراک را تجزیه کرده و اثرات منفی آنرا در حیوان خنثی می کند . همچنین بیشترین تاثیر را در جیره های حاوی کنجاله سویا و کنجاله هسته خرما دارد .

مقادیر بتا مانان در مواد غذایی مختلف در جدول زیر آمده است :

ماده خوراکی	بتا مانان (درصد)
کنجاله هسته خرما	30-35
کنجاله کنجد	8/2-5/3
کنجاله سویا (44%)	5/1-8/1
کنجاله سویا (48%)	0/1-3/1
کنجاله آفتابگردان	57/0
کنجاله منداب	49/0
کنجاله تخم پنبه	36/0
جو	49/0
گندم	1/0
ذرت	09/0

(جدول1- درصد بتا مانان موجود در اقلام غذایی)

  مزایای مصرف همی سل

1-  عملکرد در جوجه های گوشتی

نتایج آزمایشهای متعدد ، اثرات مفید همی سل را در عملکرد جوجه های گوشتی ثابت کرده است . شکل زیر نتایج یکی از آزمایشها را نشان می دهد.  جیره های با انرژی پایین و دارای همی سل , کارآیی جیره های با انرژی بالا را داشته ، علیرغم اینکه قیمت آن کمتر است .  لذا انرژی متابولیک جیره را 100 تا 150 کیلو کالری در هر کیلو گرم دان وقابلیت هضم  پروتئین جیره را به میزان 2 تا 5/2 درصد  افزایش می دهد . بنابراین استفاده از همی سل قیمت جیره را کاهش می دهد یا به عبارت دیگر با همی سل ارزانتر مرغداری می کنید.

شکل2- اثرات همی سل بر عملکرد جوجه های گوشتی، تفاوت جیره های انرژی پایین و انرژی بالا 143 کیلو کالری می باشد. ( تحقبق در انستیتو پارث آمریکا)

2- عملکرد تولید در مرغهای تخمگذار

اضافه کردن همی سل به جیره های کم انرژی باعث شده است که این گروه عملکرد بهتری نسبت به  جیره های پر انرژی بدون همی سل داشته باشند .(شکل 3)

(شکل 3)

بعلاوه بر اساس جدول ( 2 ) , جیره های حاوی همی سل از لحاظ اقتصادی سود خالص بیشتری را نسبت به همه جیره های مشابه داشته است .

جدول 2- بررسی عوامل اقتصادی در گروه های مختلف^*

انرژی	بالا	بالا	پایین	پایین
همی سل	+	-	+	-
بهای دان مصرفی1	397/5	284/5	275/5	177/5
بهای تخم مرغ2	517/15	320/15	436/15	189/15
سود خالص3	120/10	036/10	161/10	012/10

1-       بهای کل دان مصرفی در هر گروه

2-       بهای تخم مرغهای دسته بندی شده بر اساس اندازه در هر گروه

     3-  اختلاف بهای تخم مرغ و دان مصرفی                                         *قیمتها بر حسب دلار

3-  اثرات همی سل و جایگزینی کنجاله سویا با پودر ماهی

جوجه های گوشتی تغذیه شده با سویا و همی سل مشابه جوجه های تغذیه شده با پودر ماهی بدون همی سل عمل کرده اند و گروهی که فقط سویا بدون همی سل مصرف کرده اند پایین ترین عملکرد را داشته اند ( دوره آزمایش سه هفته ).

(شکل 4)

4-همی سل و شدت بیماری

در آزمایشی جوجه های گوشتی با باکتریهای بیماریزا ی کلستریدیومی در حضور و عدم حضور همی سل و درمان خاص آلوده شدند. نتایج  جدول 3 نشان می دهد که در شرایط بدون درمان و بدون مصرف همی سل,  عفونت قادر است رشد را 21 % و ضریب تبدیل غذایی را 18 % افزایش دهد و تلفات بالایی را ایجاد کند. استفاده از همی سل به تنهایی توانست ضایعات ناشی از عفونت را در طیور بیمار کمتر کرده و  10 % در ضریب تبدیل غذایی و 14 % در رشد بهبود حاصل نماید .

جدول3- اثر همی سل بر افزایش عملکرد جوجه های گوشتی 8 تا 21 روزه که با کوکسیدیوز آلوده شده بودند.(مرکز تحقیقات طیور- جورجیا و USDA)

گروهها	آلودگی عفونی	انجام درمان1	همی سل	مصرف غذا	ضریب تبدیل	رشد	تلفات درصد
				روز 8-21	روز 8-21	روز 8-21
گروه اول	-	+	-	866/8 a	446/1c	540/0 a	صفر
گروه دوم	-	+	+	841/8 a	424/1 c	548/0 a	صفر
گروه سوم	+	-	-	155/8 b	704/1 a	429/0c	7/8
گروه چهارم	+	-	+	435/8ab	536/1b	490/0b	5/2

1-     درمان شامل استفاده از سالینومایسین (60 گرم در تن) و BMD (50 گرم در تن) است.

2-    میانگینها در داخل هر ستون که دارای حروف مشترک نیستند بطور معنی داری با هم فرق دارند (P<.05)

5- همی سل و یکنواختی گله

همی سل پراکندگی وزن بدن در گله را کاهش داده و باعث یکنواختی در گله می شود. پراکندگی در گله بصورت ضریب پراکندگی(CV) وزن بدن بیان می شود که  هر چه  کمتر باشد نشاندهنده یکنواختی بیشتر در گله است. اثرات همی سل در بهبود یکنواختی گله در گونه های مختلف بصورت زیر است :

جوجه گوشتی	15-17 درصد	بوقلمون	25-35 درصد
مرغ تخمگذار	5-21 درصد	اردک	12 درصد

جدول4 نتایج چندین مطالعه در ناحیه های مختلف عملکرد همی سل را نشان می دهد.  بطوریکه ملاحظه می شود همی سل باعث کاهش CV وزن بدن در جوجه گوشتی، اردکها و مرغهای تخمگذار می شود. افزایش یکنواختی تولید محصول، کیفیت لاشه و راندمان تولید جوجه های گوشتی و مرغهای تخمگذار را بهبود می بخشد .
 

جدول 4- خلاصه ای از اثرات همی سل روی یکنواختی وزن بدن گونه های مختلف طیور

	سن ( روز)	کنترل	همی سل	درصد بهبود
جوجه گوشتی1	21	4/11	93/9	9/12
جوجه گوشتی2	49	4/13	3/11	7/15
جوجه گوشتی3	54	6/11	2/9	8/20
اردک4	42	1/14	3/12	9/12
مرغ تخمگذار5	40 (هفته)	69	82	13
نیمچه تخمگذار6	17 (هفته)	81	85	5

                      1-پترسون، خلاصه ای از 5 شرکت پرورش مرغ گوشتی، ایالات متحده،1993

      2- انستیتو پارث، 1998 3- پکن، چین، 2002 4-  پکن، چین، 1995 5- شرکت مرغ تخمگذار میدوست، ایالات متحده،2004  6 - شرکت خوراک دام ونگر، پنسیلوانیا، ایالات متحده ، 2003

ویژگیهای محصول 

1- فرمولاسیون

همی سل D : ذرات قهوه ای روشن     بتا ماناناز حداقل 140 میلیون واحد در کیلوگرم                        

همی سل L :  محلول قهوه ای تیره      بتا ماناناز حاقل 720 میلیون واحد در لیتر

۲- مقدار مصرف:

	همی سل- D (گرم در تن)	همی سل- L (میلی لیتر در تن)
جوجه گوشتی	500	110
مرغ تخمگذار	300-500	---
اردک (گوشتی و تخمگذار)	300-500	66-110
خوک	300-500	66-110

همی سل  D : 500 گرم همی سل را به هر تن غذای کامل اضافه کنید.

همی سل L : 110 میلی لیتر همی سل L را در یک لیتر آب رقیق کرده و پیش از پلت کردن در میکسر اسپری کنید .

۳- شرایط نگهداری:

در جای خشک و خنک نگهداری شود  .