بررسی اثر سم دیازینون گرانول5% بر روی مرگ و میر ماهی سیم

بررسی اثر سم دیازینون گرانول5% بر روی مرگ و میر ماهی سیم(Abramis brama)

مهرداد نصری تجن  ¹، شایان قبادی  ²، صابر وطن دوست  ³، علی قبادی ⁴

1-دوره دکتری تخصصی شیلات، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی،  2،3- دوره دکتری تخصصی شیلات ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 4-کارشناس اداره کل امور ماهیان خاویاری استان مازندران

چکیده

ارزیابی ها نشان می دهند که کمتر از 1/0 درصد از میزان آفت کش های مصرفی به آفات می رسند و مابقی بیشتر وارد محیط زیست شده و منابع خاکی و آبی را آلوده کرده بر حسب میزان ماندگاری خود ، تاثیرات نامطلوبی بر اکوسیستم و جانداران آن می گذارند.بر همین اساس در این تحقیق با توجه به کاربرد وسیع سم حشره کش دیازینون گرانول5% در شالیزارها(70 کیلوگرم در هکتار)به عنوان آفت کش کرم ساقه خوار و با توجه به وسعت 230 هزار هکتاری شالیزارهای منطقه گیلان واز طرف دیگر کاهش ذخایر ماهی سیم در تالاب انزلی توسط آلودگی های متعدد زیست محیطی ، تاثیر این سم بر روی  ماهی سیم3-1 گرمی مطالعه گردید.آزمون تعیین سمیت حاد طی 4 روز متوالی (96 ساعت)بر اساس روش استانداردO.E.C.D Guid line بر روی این ماهی انجام شد. اثر سم دیازینون گرانول 5% در محدوده 280-255 میلی گرم در لیتر در 6 تیمار بر روی ماهی مذکور مطالعه شد و میزان LC₅₀ در طی 96 ساعت معادل 265 میلی گرم در لیتر بدست آمد (LC₅₀^96hDiazinon G5% A.brama=265ppm)  .بر اساس این مطالعات مشخص شد که فرم گرانول سم دیازینون ازپایداری بالائی برخوردار بوده، اثر کشندگی خود را طی چهار روز با مقادیر متفاوت حفظ می کند ، هر چند از نظر میزان سمیت می توان آن را جزو ترکیبات نسبتاً سمی (ST) دانست.بنابراین با تاکید بر روشهای بیولوژیک دفع آفات نباتی ، پیشنهاد می شود حداقل جایگزینی مناسب تر بجای این سم در مزارع بکار رود تا عواقب بقایای آن در ذخایر آبی به کمترین حد برسد .

کلمات کلیدی : ماهی سیم ، دیازینون ، سمیت حاد ، LC₅₀

مقدمه

امروزه آفتکش ها بطرق مختلف در زمینهای زراعی بکار میروند اما اثرات سوئی نیز بر اکوسیستم اطراف باقی میگذارند. از جمله محیطهائی که در معرض خطرات استفاده از سموم می باشند محیطهای آبی میباشند، آبزیان هم بخاطر غوطه وری دائمی در این محیطها پیوسته در معرض تماس با این آلاینده ها می باشند . البته پایداری این سموم متاسفانه در آبهای راکدتربیشتر است(Tamim, 1988)  و تالاب انزلی هم دارای همین شرایط می باشد. با توجه به کاهش ذخایر آبزیان این محیط آبی طی سالهای اخیر و استفاده بالای سم دیازینون گرانول در شالیزارهای نزدیک آن مطالعه اثرات سمی آن بر گونه های بومی ضروری بنظر می رسید، لذا با انتخاب گونه با ارزش سیم (Abramis brama) پژوهش  حاضر پی ریزی و اجرا شد.

مواد و روشها

 بچه ماهی سیم 3-1 گرمی نیز از مرکز تکثیر و پرورش شهید انصاری تهیه و به مرکزتحقیقات شیلات بندر انزلی منتقل شد، سپس درون ونیروقرار داده شدو پس از یک هفته سازگاری با محیط،آزمایشات آغاز گردید. 24 ساعت پیش از انجام آزمونها تغذیه ماهیها قطع شد. آزمایشات در آکواریوم هائی بیست لیتری که 24 ساعت قبل آبگیری شده بودند و با تراکم یک گرم ماهی در هر لیتر آب انجام شد، که مستلزم اندازه گیری های طول و وزن ماهی ها بود. آنگاه سم مذکور با استفاده از آب مقطر در غلظت های مختلف تهیه و به آکواریوم ها(6 تیمار 3 تکراری) اضافه شد. برای رسیدن به غلظتهای مورد نظر آزمایشات چندین بار در دوزهای متفاوت انجام شد. در زمان انجام این آزمایشات فاکتورهای شیمیائی و فیزیکی آب نظیر دما،اکسیژن محلول،pH ،سختی وEC بطور روزانه تعیین و بصورت ثابت حفظ می شد. همچنین مرگ و میر ماهی ها هم بطور روزانه کنترل و ثبت شده، ماهی های مرده از آب خارج و خصوصیات ظاهری آنها بدقت بررسی می شد. این آزمایشات بر اساس روش (O.E.C.D,1984) به مدت 96 ساعت برای هر تکرار انجام شد. غلظتهای سم بکار رفته در این آزمونها از 255 تا 280 گرم در لیتر بوده و تمام آزمایشات در درجه حرارت ۲۵درجه سانتیگراد(۲۳ تا ۲۷ ) و با رعایت 16 ساعت روشنائی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. در ضمن آب مورد استفاده، آب دکلره شده شهر بوده که میزان سختی آن در حدود 200 میلی گرم در لیتر بود. در پایان، داده ها با استفاده از نرم افزارهای رایانه ای به روشProbit analysis (Finney 1971)تجزیه و تحلیل گردیدند،سپسLC₉₀,LC₅₀,LC₁₀ برای 24، 48، 72 و 96 ساعت محاسبه شد و نمودارهای رگرسیون آنها به کمک برنامه های آماری ترسیم گردید.

نتایج

مقادیرLC₉₀,LC₅₀,LC₁₀ برای 24، 48، 72 و 96ساعت جهت تشخیص تاثیر سم دیازینون گرانول 5% بر روی بچه ماهی سیم ، مطابق با ( جدول شماره 1 )  بدست آمد :

96 ساعت	72 ساعت	48 ساعت	24 ساعت	غلظت کشنده(ppm)	نام حشره کش
88/249	14/245	58/247	67/250	LC10	دیانیزون گرانول 5%
58/259	80/262	61/266	48/269	LC50
66/269	40/280	11/287	70/289	LC90

با توجه به این جدول حداکثر غلظت مجاز (LC₅₀) برای دیازینون گرانول 5% ، 58/259 تا 48/269میلی گرم در لیتر محاسبه گردید. مقایسه این اطلاعات با (جدول 2) نشان می دهد که این سم با شکل گرانول برای بچه ماهی سیم در حد کمی سمی (ST) می باشد.

جدول شماره 2 : سطوح مختلف سمیت حشره کش ها.

میزان سمppm	درجه سمیت
1000>	نسبتاً غیر سمی (PNT)
100-10	کمی سمی (ST)
10-1	سمیت متوسط (MT)
1-1/0	خیلی سمی (HT)
<0/1	خیلی خیلی سمی (شدیداً سمی) (VHT)

بحث

مطالعات پیشین نشان می دهد که دیازینون بر روی بچه ماهیان مختلف اثرات متفاوتی دارد;Chakrabary,1988) (Saaneho,1992 اثرات مشابهی با نتایج حاصل در این پژوهش ، مانند اگزوفتالمی، خونمردگی اطراف چشم،تغییر رنگ باله ها وتحلیل رفتن آنها،شنای غیر عادی و...در مطالعات دیگران نیز ذکر شده ;Tsuda,T,et al.,1989)      (Robin,S,andVijay,S,1990 که خود از علائم اثر این سم بر فلج کردن سیستم عصبی و مخچه می باشد. تالاب انزلی بعنوان مامن رشد آغازین بسیاری از آبزیان تقریباً در محاصره مزارع برنج قرار داردومطالعات مختلف نظیر تحقیقات پیری وهمکاران در سال 1375 نشان میدهد که آفت کشها بر روی بچه ماهیان دیگر نظیر سفید و فیتوفاگ اثری بسیار سمی دارند،بر اساس این نتایج  و نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می شود روشهای بیولوژیک دفع آفات جایگزین سموم مصرفی گردد،مخصوصاًاستفاده از این سموم در شعاع 500 متری این تالاب اکیداً ممنوع شودچرا که در غیر این صورت سموم بدون وجود فرصت کافی جهت خود پالائی طبیعی به محیط تالاب وارد خواهد شد البته با توجه به پایداری بالای این سم اهمیت رعایت این نکات روشن تر خواهد شد. بدین نحو و با اتخاذ روشهای نوین کشاورزی ضریب بازگشت ماهیان به تالاب انزلی بالا رفته و نهایتاً ذخایر آبزیان بطور کلان حفظ خواهد شد.

منابع

1.       پیری محمد،امینی رنجبر غلامرضا، نظامی بلوچی شعبانعلی، 1375 .بررسی اثرات سموم دیازینون، ملاتیون، ماچتی و ساترن بر روی مرگ ومیرماهی سفید. مجله علمی شیلات 1376 . ص 15-17.

2.       Chakrabar, V, P., Banerjee, V., 1988.Effects of sublethal toxicity of three organ phosphorus pesticides on the peripheral hemogram of Channa punctatus.Environment and ecology. 6:1, 151-158.        

3.       Robia, S. and Vijay,S.,1989.Effect of endo sulftan on the mortality of Channa gachua

4.       Indian J. Applied and pure Biol. Vol. 5(2):P. 128.

5.       Saancho, E., Fernando, MD., Andreu, E., Gamon, M., 1992. Acute toxicity uptake & clearance of Diazinon by Anguilla anguilla Jurnal of environmental science and agricultural wastes. 27:2. 209-221.

6.       Tamim, M., 1988. Pesticides a continuing dilemma. Water pollution control jurnal.

7.       TCR, 1984 O.E.C.D guide line for testing of chemicals.section2, Effects on biotic  systems. P.1-39.

8.     Tsuda, T., Aoki, S.,1989.Bioconcentration and excretion of Diazinon ,IBP,Malathion by Willoshiner. Toxical, Environ, Chem. Vol.24.No.3.pp.185-190.

Study of Diazinon Granule 5% effects on mortality of bream (Abramis brama)

Mehrdad Nasri tajan⁽¹⁾, Shayan Ghobadi⁽²⁾ , Saber Vatandust⁽²⁾ , Ali Ghobadi⁽³⁾

Abstract:

Studys show that lower than 0.1% of pesticides can get the target , so the other parts will make the bad effects on environment and its animals.This study considers an extensive usage of Diazinon 5% granule in the rice fields. Because of devastating macro effects of this pesticide on Abramis brama fish reserve we have chosen fingerling stage of this fish (1-3 gr) for our tests.Acute toxicity (four days or 96 h) test was based on O.E.C.D guide line. (Organization economic cooperation & development). In our test we used Diazinon 5% granule for six treatments that resulted in 255-280 ppm. LC₅₀ for 96h application was 265 ppm. Because of this result we offer to use biological methods instead of toxicity pesticides or use some lower toxic compounds to protect the ecosystems .

Key words: Diazinon, Abramis brama, Acute toxicity, LC₅₀ .

شاربن یا آنتراکس ( سیاه زخم )

سبب شناسی :

عامل بیماری باکتری به نام باسیلوس آنتراسیس می باشد که به شکل نباتی در نسوج و مایعات بدن انسان و حیوانات یافت می شود . چنانچه میکروب در معرض هوا قرار گیرد تشکیل هاگ می دهد که در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیایی بسیار مقاوم است .

انتشار جغرافیایی

انتشار این بیماری در سطح جهانی می باشد .

وقوع بیماری در انسان :

به طور معمول در نواحی از کشورهای در حال توسعه و در بین افرادی که با گاو سر و کار دارند و در شرکتهایی که پشم و پوست نگهداری می گردد ، شایع است . در بین کارگران پشم ، پوست بز و دیگر پوستها اتفاق می افتد .

بیماری در انسان :

این بیماری سه شکل کلینیکی دارد که عبارتند از :

جلدی ، ریوی یا تنفسی و معدی - روده ای ، که در بین اینها شکل جلدی معمول ترین آن بوده و بیش از 90 % سیاه زخم انسانی را شامل می شود . بیماری از طریق تماس با حیوانات آلوده و یا لاشه آنها شامل: پشم ، پوست و چرم و موی آلوده به انسان انتقال می یابد . جراحت اولیه به صورت تاولی در محل نفوذ میکروب تشکیل می شود بعد تبدیل به زخم گود و سیاه رنگ می شود  . معمولاً جراحات جلدی بدون درد بوده و به همین دلیل ممکن است شخص مبتلا به موقع به پزشک مراجعه ننماید . در صورت عدم معالجه بیمار ، عفونت ممکن است پیشرفت کرده و منجر به سپتی سمی و مرگ گردد .

شکل ریوی بیماری در اثر استنشاق هاگهای باسیلوس آنتراسیس حادث می گردد . در وحله اول ، علائم بیماری خفیف و مشابه عفونتهای معمول بخش فوقانی دستگاه تنفس است اما بعد از حدود 3 الی 5 روز علائم حادتر گشته ، تب و شوک و بالاخره مرگ به ظهور می رسد .

شاربن معدی – روده ای ( گوارشی ) در اثر مصرف گوشت آلوده به باسیلوس آنتراسیس ایجاد می شود . بیماری با گاسترو آنتریت شدید توام با استفراق و خون در مدفوع تظاهر نموده و میزان مرگ و میر ناشی از آن زیاد است .

نقش حیوانات در اپیدمیولوژی بیماری :

وجود حیوانات در انتقال بیماری ضروری است . شاربن در انسان از طریق حیوانات و محصولات حیوانی انتقال می یابد . انتقال از انسان به انسان بسیار استثنائی است .

تشخیص :

تشخیص بیماری براساس مشاهده عامل سببی آن از طریق برسی میکروسکوپی گسترش رنگ آمیزی شده مایع تاول در انسان امکان پذیر می باشد . استفاده از تکنیک ایمونوفلوروسنت برای نسوج تازه یا گسترش خون برای تشخیص احتمالی مناسب است . برای آزمایش پوست و چرم نیز آزمایش اسکولی می تواند موثر باشد .

کنترل :

پیشگیری شاربن در انسان عمدتاً بر اساس رعایت موارد زیر می باشد :

1 -  کنترل عفونت در حیوانات

2 - جلوگیری از تماس باحیوانات و محصولات حیوانی آلوده

3 -  رعایت بهداشت شخصی و محیطی در مکانهایی که محصولات با منشادامی جابجا می گردد

4 -  مراقبتهای پزشکی لازم در مورد زخمهای جلدی

5 -  ضد عفونی مو و پشم با محلول گرم فرمالدئید ، افراد و گروههای شغلی را که در معرض مخاطرات شدید قرار دارندمانند دامپزشکان ، دامپروران ، کارگران کارخانجات فرآورده های پشم و پوست و کارگران کشتارگاه ها می توان با آنتی ژن محافظت کننده واکسینه نمود .

تهیه و تنظیم : مهندس قاسم خلیل پور

تب نزله ای بدخیم گاوهایا MCF

این بیمار حاد کشنده با واگیری محدود ، مختص گاو است . بین حیوانات اهلی تنها گاو و گومیش به این بیماری مبتلا شده و علائم ظاهری را از خود نشان می دهند و در سایر نشخوار کنندگان علائم بیماری دیده نمی شود . گاو در تمام سنین به این بیماری مبتلا می شود افزایش فصلی بیماری نشان می دهد که ویروس به وسیله واسطه ای چون گوسفند بیشتر باعث ابتلا می شود و در جاهایی که گاو و گوسفند باهم نگهداری می شوند بیماری بیشتر دیده شده است .

نشانیهای ظاهری در دام بیمار

مرحله نهتفتگی بیماری در حالتهای طبیعی بین 3 تا 8 هفته متغیر است ، ولی شکل عادی بیماری بسیار شایع  و تشخیص آن هم آسان است ، این شکل باتب 40 تا 41.5  درجه به طور ناگهانی و بیحالی مفرط آغاز می شود  ریزش آب از بینی ابتدا مخاطی سپس چرکی و بعد زرد رنگ شده و به زودی تشکیل کبره می دهد ، پوست پوزه حیوان بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته و ملتهب و نقاط نکروزه وزخمهای سطحی روی مخاط بینی دیده می شود .

 ریزش آب از چشم با ورم کم و بیش مشخص و تورم پلکها ،  پر خونی مویرگهای سفیده چشم و کدر شدن قرنیه از علائم مشخصه بیماری است .

همچنین زخمهای داخل دهان و زخم روی لبها و سطح داخلی لثه به خوبی قابل رویت می باشد .

در این بیماری غدد لنفاوی متورم شده و قابل دیدن می شوند . در شکل عادی بیماری نشانی های عصبی به ویژه ناهماهنگی دستگاه حرکتی ، لرزش ماهیچه ها و ضعف دست و پا دیده می شود . از دیگر علائم بیماری دام ابتدا به یبوست مبتلا شده  و بعد به اسهال دچار می گردد  که در هر حالت دفع مدفوع با درد فراوان همراه است و در این حالت دفع ادرار به صورت قرمز رنگ می باشد  .

آثار کالبد شکافی

در کالبد گشایی دام تلف شده به مخاط شکمبه و نگاری و هزارلا آسیب زیادی وارد نمی شود  اما ممکن است سرخی خونریزی و یا زخم را در آن مشاهده نمود .

بر عکس ضایعات شیردان واضح تر از پیش معده است . مخاط داخل روده ها بسیار پر خون و متورم و زخم هایی در آن دیده می شود . احتمال دارد ضایعات فوق در نای و نایژه ها وجود داشته باشد . در این حالت ریه یا جگر سفید ممکن است که سالم بماند اما کبد متورم می شود که به صورت واضح قابل مشاهده است .

در مغز و پرده های آن خونریزی دیده می شود  ، پر خونی در مخچه کاملاً قابل رویت است و بالاخره دام در اثر تنگی نفس ، تب شدید و التهاب پرده های مغز تلف می شود .

پیشگیری و درمان

برای مبارزه با این بیماری واکسنی تهیه نشده و درمان اختصاصی هم وجود ندارد ، لذا دامداران گرامی جهت عدم ابتلای دامهایشان به این بیماری لازم است که مسائل بهداشتی را کاملاً رعایت نموده و در صورت مشاهده بروز نشانه های ظاهری بیماری دام بیمار را از دیگر دامها جدا نگهداری کنند .  چون مخزن بروز بیماری ناشناخته مانده و احتمال بروز بیماری از طریق گوسفند زیاد است بهترین روش پیشگیری جدا نگه داشتن گاوها به خصوص گاوهای دو رگ و اصیل از گوسفندان است ، زیرا گفته می شود که این بیماری توسط گوسفند به گاو منتقل می شود ولی از خود هیچ گونه علامتی را بروز نمی دهد .

در پایان توصیه می شود که به دلیل تشابه بعضی از علائم بیماری تب نزله ای بدخیم گاوها با بیماری طاعون گاوی و اسهال ویروسی بهتر است که در صورت مشاهده علائم بیماری سریعاً با مراجعه به نزدیکترین دامپزشکی موضوع را با کارشناسان در میان گذاشته  تا نسبت به شناسایی بیماری اقدام نمایند .