بهداشت مرغداری

مقدمه: 
مسئله بیما ری دربین گله های مرغ  امروزه یکی ازمشکلات درایران به شمارمی رود . نگهداری تعداد زیادی مرغ یا جوجه در زیر یک سقف وتراکم بیش از حد توسعه مرغداری ، تشکیلا ت مرغداری در منا طق اطراف شهرها ، کنترل  بیماری را بسیار مشکل می نما ید . بروزبیماری دربین گله های مرغ سبب ضرر و زیا ن مستقیم و غیر مستقیم مرغدار می گردد . برای تو سعه پرورش طیور درایران باید توجه زیادی به مسئله کنترل بیماری نمود . دراین مورد پیشگیری فوق العاده اهمیت داردومهمتر از درمان است . زیرا
اولا : نگهداری تعداد زیا دی مرغ دریک جایگاه مسئله درمان را مشکل می سازد
ثانیا : درمان گران تمام می شود .
ثالثا : بسیاری از بیماریهای خطرناک طیور مانند بیماریهای ویروسی درمان مطمئنی ندارند .

برای پیشگیری از بیما ریهای طیوردرگله سه راه عملی وجود دارد که عبارتند از :

1- رعا یت بهداشت و بهسازی
2- رعایت اصول ضد عفونی
3- استفاده از وا کسینا سیون لازم    

رعایت بهداشت وبهسازی در مرغداری :

از نظر تعریف امروزه بهداشت را به عنوان علم سلا متی وبهسازی را به عنوان علم از بین برد ن شرایط مضر محیطی که در سلا مت موجود موثر است معنی کرده اند . نکته ای  را که هر مرغدار می داند  تهیه جوجه سالم واصیل است . هیچ مرغداری نمی تواند از پر ورش جوجه های ضعیف و مشکوک انتظار نتیجه خوب وکسب عواید کافی داشته باشد . در این مورد رعایت موارد زیر ضروری است :

- انتخاب جوجه انتخاب جوجه سالم

برای این منظور جوجه را باید از تشکیلاتی  تهیه نمود که :

الف- جوجه ها از نظر نژادی کاملآ مطمئن باشد .

ب- از مادرها یی تو لید شده باشند که عاری از بیماریهای عفونی قابل انتقال باشند .

ج - رعایت بهداشت در تشکیلات مذکور درحداستاندارد انجام گرفته باشد .

برای تشخیص جوجه های سالم وقوی ازجوجه های ضعیف وبیماردرهنگام تحویل گرفتن جوجه بایدموارد زیر را مد نظر قرارداد

جوجه هایی که تمام یا قسمتی از بدنشان مرطوب است حذ ف گردند . جوجه هایی که آثار فلجی نشان می دهند حذف گردند .جوجه هایی که ورم ناف دارند .

جوجه های ریز وضعیف را نباید به هیچ وجه وارد مرغداری نمود . زیرا علا وه برآن که تلف خواهند شد منشا عفونت وآلود گی برای جوجه های سالم هستند . د رجوجه ها طول پرها اصلی بیشتر از پرهای کرکی است .

 تغذیه مناسب

 جیره های غذایی مناسب چه ازنظرکیفی وکمی در اختیار جوجه قرار گیرد در غیر اینصورت به سرعت آثارکمبود مواد غذایی وبیماریهای ناشی ازان ظا هر می گردد . برای اینکه بیماریها  به آسا نی از یک مرغداری  به مرغداری دیگر منتقل نشود باید از هم فاصله کافی داشته باشند  .                     

- شرایط لانه و تراکم مناسب :

باید به تهویه توجه کافی داشت . جریا ن هوای داخل باید با تعداد و وزن طیور محبوس در آن رابطه مستقیم داشته باشد .

- نگا هداری گله بر حسب سن :

مسئله سن در پیشگیری از بیما ریها بسیار مهم است .مرغها ی بالغ ممکن است اغلب حامل بیماریهای عفونی وانگلی به خصوص انگلهای روده ای ( کو کسیدوز) باشند . در این مورد باید به اصول کلی توجه نمود .

- نگهداری انواع مختلف پرندگان :

نگهداری انواع مختلف پرندگان در یک محل از نظر بهداشتی واحتمال اشاعه بیماری خطرناک است . زیرا بعضی از پرندگان ناقل بیماری برای دیگر پرندگان هستند (مثل بیماری سر سیاه ) توسط بوقلمون به آسانی مرغ منتقل میشود . باید بوسیله تور کشی پنچرهها از ورود پرندگان وحشی به داخل مرغداری جلوگیری کرد .

- تشخیص مرغهای ضعیف وبیمار :

مرغ ضعیف وبیمار منشاء آلودگی درگله می باشد . که بوسیله دقت در رفتار وخصوصیات افراد گله می توان مرغهای ضعیف وبیمار تشخیص داد وازگله خارج نمود . تاج بی رنگ وچروکیده نشانه آلودگی انگلی وبیماری مزمن وتغذیه بد است . پوسته پوسته بودن پلک چشم علامت کمبود اسید پانتو تنیک است.

ورم ملتحمه ووجود پلاکها در چشم  علامت کمبود ویتامین  آ است . وجود اسهال خونی دلیل (کوکسیدیوز) و وجود اسهال سفید(پلوروز) است.

-معدوم کردن تلفات:

لاشه های مرغهای تلف شده اغلب منشاء خطر ناکی برای بیماری در مرغداری میباشد از این رو باید در صورت امکان آنها را بلا فاصله در کوره های مخصوص سوزانده ویا از جاه برای دفن تلفات استفاده کرد.
- جلوگیری ورود آلودگی از خارج به مرغداری:
معمولاً هر تشکیلات مرغداری به روشهای مختلف با محیط خارج درتماس است. این ارتباط روزمره گاهی ممکن است سبب انقال عوامل بیماریزا به داخل مرغداری گرد د که برای جلوگیری  باید تدابیر زیر را اتخاذ کرد.
الف) ماشین حمل غذای مرغ
ب) کارتنهای حمل تخم مرغ
د ) جلوگیری از ورود افراد مختلف به مرغداری 

اصول ضد عفونی کردن مرغداری:
به وسیله ضدعفونی کردن صحیح لانه ووسائل میتوان به آسانی با حداقل هزینه جلو بسیاری از بیماریها را گرفت از این رو ضد عفونی کردن اساسی ترین عملی است که یک مرغدار برای حفظ سلامتی گله خود انجام دهد  .

 تعریف ضد عفونی:

 اصولا هر ماده ای که بتواند ا ز رشد و نمو میکروب و عوامل بیماریزا در داخل ویا روی سطح بدن و محیط زندگی جلوگیری بعمل آورد . تاثیر مواد ضد عفونی کننده تابع عوامل زیر است :
1- غلظت
2- حرارت
3- مدت مجاورت ماده ضدعفونی کننده با محیط آلوده
4- میزان آلودگی محیط

موادی که برای ضد عفونی کنندگی بکار می رود:
ضدعفونی کننده های طبیعی
1- نور آفتاب
2- سرما و برودت
ضد عفونی کننده های فیزیکی
- حرارت که بر دو نوع حرارت خشک و حرارت مرطوب است .
مواد ضد عفونی کننده شیمیایی :
فرمالد ئید                              
ترکیبات چهار تایی آمونیوم        
مواد فنولی                           
مواد یدی و کلرین
ضد عفونی کننده های گازی:
فرمالین

پارا فرمالدئید
بخار گوگرد
منابع:

زهری ، م ، اصول پرورش طیور

  اصول بهداشت دام ، دکتر فضا ئلی نژاد

  کاتالوگ جوجه های  گوشتی آرین  

شتر مرغ ، اصول ، پرورش و اقتصاد

تاریخچه

بیش از یک میلیون سال پیش اسلاف شتر مرغ های امروزی ، در کمربند وسیعی که از اسپانیا در غرب آغاز و در طول کرانه های شمالی دریای مدیترانه امتداد یافته و به چین در شرق ختم می شد می زیسته اند. تنها یک میلیون سال از زمانی که شترمرغها به افریقا مهاجرت کرده و در شمال شرق جنوب ‏این قاره اقامت گزیده اند می گذرد . توجه انسان به شتر مرغ های و محصولات آن تقریبا به 7500 سال پیش برمی گردد . اولین اثر که حاکی از وجود شترمرغ درصحرا بود سنگ منقوشی   می باشد که شکار شترمرغی را توسط یک پلنگ یا یوزپلنگ به تصویر کشیده است. درحدود 5500 سال قبل از میلاد مصریان باستان از پرهای متقارن شترمرغ به عنوان سمبل عدالت واز تخمهایش برای مصارف دارویی استفاده می کردند . فرعون از بادبزن ساخته شده از پرهای شترمرغ در سفرهایش به سرزمینهای دور استفاده می کرد . در تاریخ اساطیری یونان نیز شترمرغ قبل از پیدایش ارابه جایگاه خاصی را به عنوان حیوانات باربر به خود اختصاص  می دهند .

بیشه نشینها از تخم های خالی شترمرغ برای حمل و نگهداری آب استفاده می کردند که همین عمل آنان در نامبیا بصورت تصویری برروی تمبرهای پستی ترسیم ومنتشر شده است . تورات کهن از شترمرغ به عنوان موجودی خشن یاد می کند در این کتاب مقدس ذکر شده که شترمرغها در خانه ها و کاخهای بیابانی زندگی می کنند که آنها نسبت به فرزندانشان رفتاری بس  خشونت آمیزتر از گرگها اعمال می دارند . یهودیان گوشت شترمرغ را حرام دانسته و از آن تغذیه نمی کنند . در سالهای نه چندان دور سلحشوران انگلیسی مجبور به استفاده از  پرهای شترمرغ جهت تزئین کلاههای خود شدند . کاراگاهان از پرهای شترمرغ برای ظاهر نمودن اثر انگشت استفاده می کردند . اولین تلاشهای ثبت شده جهت پرورش شترمرغ توسط امپراتور بارباروسا انجام گرفت (1125 تا 1190 میلادی) اولین جوجه کشی مصنوعی در سال 1857 در الجزایر و مدت کوتاهی بعد از آن در فلورانس توسط پرنس دیمیدوف صورت گرفت وی از دوزاده آشیانه مختلف 8 جوجه بدست آورد  .

صفات برجسته و طبقه بندی جانور شناسی :

شتر مرغ ها به طبقه پرندگان تعلق دارند و یکی از پنج زیر راسته متعلق به راسته سینه پهنان محسوب می شوند . مشخصه اصلی آنها عدم قدرت پرواز است که به علت دژنرسانس یا فقدان کامل ستیغ استخوان سینه می باشند . شتر مرغ در زیر راسته استروتیونی فرمها به شکل زیر قرار می گیرد :

خانواده :استروتیونیده 

جنس : استروتیو

گونه  : استروتیو کاملوس

آناتومی:

الف) اسکلت بندی : قابل توجه ترین بخش اسکلت بندی شتر مرغ جناغ است . استخوانی که تا چهار سانتیمتر ضخامت داشته و دارای ساختمانی متخلخل می باشد استخوان جناخ از قفسه سینه در ستیز و برخورد با موانع مراقبت می کند اگر چه در این مورد همیشه موفق نمی باشد این پرندگان به واسطه قدرت پرواز اسلافشان استخوانهایی ترد و شکننده دارند که دارای یک دیواره نازک خارجی بوده و بخش داخلی آن تو خالی و در عین حال متشکل از مواد استخوانی خلل و فرج دار است . استخوانهای شکسته در شترمرغ به کندی بهبود یافته و پرندگان مصدوم مجبور به خوابیدن هستند .

استخوانهای ترقوه در این حیوانات کاملاَ از بین رفته و هردو استخوان شرم گاهی رشد کرده و روده ها را در بر می گیرند . جالب توجه است که نوک این پرنده از 13 استخوان مجزا تشکیل شده که به وسیله پوست محکم خارجی کنار هم قرار گرفته اند چنین ساختاری قرمز شدن منقار را در طول فصل جفت گیری تسهیل می سازند .

ب ) دستگاه گوارش :

 شتر مرغ به جای چینه دان دارای یک مری کیسه ای است که غذا در آن جمع می شود زمانی که شتر مرغ سرش را بالا نگه می دارد غذا به پیش معده رفته و در معرض شیره معده که تقریباَ از 300 غده ترشح می شود قرار می گیرد . این غده در انتهای پشتی معده و در زیر لایه ضخیمی از موکوس قرار دارند . پیش معده به سنگ دادن منتهی می گردد سنگ دان عضوی بزرگ و با وزنی در حدود 2 کیلو گرم است که از دیواره ای به ضخامت تقریبی 92 میلیمتر تشکیل شده است . عضلات دیواره سنگ دان توسط پوسته به ضخامت 3 تا 4 میلی متر از محتویات داخلی جدا می گردد . محتویات سنگ دان یک شتر مرغ بالغ شامل مواد غذایی بلعیده شده و تقریباَ ی 1/5 کیلو گرم سنگ ریزه است .

یک دهانه پیلوری شکل و دارای یک عضله اسفتکتری به روده کوچک منتهی می شود در پرندگان بالغ روده کوچک حدود 6 متر طول دارد در محل اتصال روده کوچک و بزرگ 2 سکوم منشعب می شود که حامل باکتری هایی هستند که توانایی شکستن سلولز را دارند . درازای روده بزرگ یک شتر مرغ بالغ حدود 16 متر است . که به طرف انتها باریکتر می شود آخرین بخش دستگاه گوارش کلواک است که متشکل از 3 حجره جدا گانه می باشد . روده بزرگ به اولین حجره یعنی کاپرودئوم متصل می شود جایی که آخرین مایعات از مدفوع استخراج می شود . ادرار و اسپرم به دومین حجره به نام اورئودئوم ریخته می شوند . حجره دیگر به نام پروکتودئوم عهده دار نگهداری از اندام تناسلی است که در نر بالغ این حفره طولی معادل 29 تا 30 سانتیمتر داشته می باشد و در ماده به طول 2 تا 3 سانتیمتر است .

ج ) سایر اندامهای داخلی : مغز شتر مرغ به طور متوسط وزنی معادل 40 گرم دارد که برابر 2 سوم جرم یک چشم شتر مرغ است قلب شتر مرغ با وزنی در حدود 600 تا 700 گرم توسط نسوج چربی دار به رنگ زرد متمایل به قهوه ای پوشانده شده است . کبد از دو لوپ به رنگ قهوه ای تا آبی و دارای ساختمانی با قوام تشکیل شده است . کبد در قفسه سینه و در پشت در دو طرف قلب قرار گرفته است شتر مرغ فاقد کیسه صفرا می باشد . شتر مرغ دارای دو ریه به رنگ صورتی کمرنگ است هر ریه به 5 کیسه هوایی منتهی می شود که آنها نیز به نوبه خود به استخوانهای اصلی خصوصاًُ استخوانهای بال ‏‏‏، جناغی و مهره های ستون فقرات متصل می گردند کلیه ها به طول تقریبی 30 سانتی متر و ضخامت 7 سانتیمتر به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای می باشند کلیه ها شامل 3 لوب بوده که این لوبها ساختمانی منقوت داشته و در امتداد ستون فقرات و از ابتدای آخرین قوس دنده ای قرار گرفته اند . مشخصه های ویژة کلیه های شتر مرغ وجود 3 دریچه باب کلیوی می باشد که خون وریدی را تا از بخش وسیع پشتی بدن به سیستم مویین کلیه ها هدایت می نماید مجاری ادراری به محفظه میانی کلواک جایی که ادرار تا زمان دفع نگهداری می شود منتهی می گردد . شتر مرغها بر خلاف پرندگان دیگر ادرار و مدفوعشان را به صورت جداگانه دفع می کنند

رفتار شناسی :

الف) رفتارهای تولید مثلی : در شرع دوران تولید مثل شتر مرغ های یک تا دوساله در اجتماعات مشخص تولید مثلی توسط والدین شان رانده می شوند . مرحله بعدی جنگهای تشریفاتی است که بین شتر مرغ های نر به منظور نمایش آمادگی جفت گیری و انتخاب زوجه های مناسب صورت می گیرد این جنگها به وسیله شتر مرغ های مادة مسن تر و دارای آمادگی قبلی برای جفت گیری دامن زده می شوند . به این ترتیب دسته های تولید مثلی تازه شکل می گیرد این دسته های تولید مثلی خود را از بقیه گله جدا نموده و به مناطق خاصی جهت تولید مثل می روند در فصل تولید مثل شتر مرغ نر روزها از قلمرو وسیع خود دفاع کرده و شبها با فریاد های ویژة دوران جفت گیری رقیبان را دور می کند.

جفت گیری با انجام همزمان اعمال خاص شبیه غذا خوردن آغاز می شود در این زمان شتر مرغ نر فریاد های بلندی سر می دهد بعد از این که شتر مرغ نر و ماده با اعمال سنبلیک یک محل شنی فرضی را برای لانه خود انتخاب کردند و تمایل شان را جهت ساختن آشیانه نشان دادند شترمرغ نر رفتارهای جنسی خود را آغاز می کند روی زانوی خود نشسته و با حرکات پارویی بال بال می زند همزمان با این حرکت گردنش را به شکل s  خم کرده و سرش را با حرکات ریتمی از پهلو به سمت پشت برده و به کپل خود می زند سر گرده را با حرکات مارپیچی به جلو و عقب حرکت می دهد . گلویش باد کرده و یک صدای ویژه از آن خارج می شود .

شتر مرغ ماده نیز با رفتار مطیعانه سر و گردن خود را نزدیک به زمین نگه داشته ، بالهایش را آویزان و دور ازبدن نگه می دارد و دوم خود را آویزان می کند و بدین ترتیب شتر مرغ نر را برای جفتگیری دعوت می نماید . سپس شتر مرغ نر بر روی ماده می پرد در حال که شتر مرغ ماده گردن خود را به صورت کشیده در سطح زمین نگه داشته و حرکاتی مانند جست و جوی غذا را از خود نشان می دهد . عمل جفت گیری به طور متوسط 1/5 دقیقه به طول می انجامد .

ب‌)رفتارهای تهاجمی :

مبارزه می تواند بین شتر مرغ های ماده ، شتر مرغ های نر و یا یک شتر مرغ نر و ماده صورت گیرد . معمولاَ آن شتر مرغ ماده ای غالب است که شتر مرغ های مادة دیگر را از میدان به در کند . برای انجام این کار او بالهایش را در طرفین نگه داشته و با منقاری باز و با ایجاد صدای خشن به حریفش نزدیک می شود . نهایتاَ مبارزه با نیرومندترین پرنده آغاز و به ضعیف ترین آنها ختم می شود .

در میان پرندگان نر به ویژه دو شتر مرغ قوی ، دیده شده که با حرکات تهدید کننده و صداهای هشدار دهنده شتر مرغ نر دیگر را از قلم رو خود بیرون می رانند . جنگ و مجادله سنگینی نیز میان دو شتر مرغ در مراتع همجوار مشاهده شده است در این مواقع پرندگان تنها با سیمهای مشبک از هم دیگر جدا شده اند و به راحتی می توانند هم دیگر را ببینند . در ابتدا شروع به پایین و بالا رفتن در اطراف حصار می کنند . سپس توقف کرده و در مقابل همدیگر می ایستند و با بالهای گسترده شده و منقار باز با یکی از پاها به حصار ضربه می زنند .

هدف اصلی ضربه زدن به ران و سینه پرنده مقابل و تثبیت موقعیت فردی است .

ج ) تغذیه :

گردن بلند و چشمان تیز بین ، شتر مرغ را قادر به یافتن بی مهرگان کوچکی نموده است که جیره غذایی اش را تکمیل می نماید .

شتر مرغ ها همه چیز خوار بوده و غذاهای با کیفیت بالا را انتخاب و سریعاَ جهت رشد ، سوخت وساز نموده و مقداری را نیز برای مواقع خشک سالی ذخیره می نمایند . شتر مرغ زمان زیادی از روز را جهت یافتن غذای خود صرف می کنند به همین دلیل در دوران پیش از کرچی یک شتر مرغ بالغ حدود 33% از روز را جهت یافتن غذا صرف می نماید .

معمولاَ تغذیه موقعی در حالت ایستاده و یا در حال قدم زدن شتر مرغ انجام می شود . تغذیه یک نوع عمل چیدن است که به وسیله آن علوفه توسط منقار کنده می شود . بعد از چند بار انجام عمل چیدن شتر مرغ سر خود را تکان می دهد . این عمل چندین بار تکرار شده تا غذای کافی در گلوی حیوان جمع می شود . حرکات بلعی متعاقب آن به سهولت از خارج قابل مشاهده است غذای گلوله ای شکل بلع شده به آهستگی به سوی مری پایین می رود و مانند برجستگی بزرگی در ناحیه گلو نمایان است . در طول ماه های تابستان معمولاَ تغذیه بین ساعت 7 تا 9 صبح و 18 تا 20 عصر انجام می گیرد  شترمرغهای پرورشی در مزارعی که کاملاَ با جیره های آماده تغذیه می شوند تنها 18% وقت شان را صرف خوردن و آشامیدن نموده و بدین ترتیب 63% از وقتشان را جهت ایستادن و قدم زدن صرف می کنند .

محصولات :

الف )چرم : شتر مرغ امروز به عنوان با ارزشترین محصول این حیوان مورد توجه می باشد از پوست شتر مرغ چرمی با کیفیت بالا و قابل قیاس با چرم تمساح وفیل بدست می آید چرم شترمرغ نرم بوده و وجه تشخیص آن وجود نقاط مربوط به فولیکول های ساقه پر می باشد .

چرم واقعی از نوع بدلی آن قابل تمیز است زیرا در چرم بدلی فولیکولها قابل کندن نیستنند. چرم نرم و لطیف شترمرغ یکی از رایج ترین مواد مصرف در ساخت پوتین ،دستکش ،کیف و نیز یقه کت است .

در آفریقای جنوبی بهترین نوع چرم از شترمرغ کشتار شده که تقریبا بین 10 تا 14 ماه سن دارد بدست می اید . کل مساحت پوست شترمرغ در سن 10 تا 14 ماهگی در حدود 1/1 تا 1/5 متر مربع می باشد.

ب ) گوشت :

گوشت شترمرغ یکی از کم چربی ترین نوع گوشت قرمز موجود می باشد و خواص آن عبارتند از:

1ـ کم چربی بودن (فیله یا استیک) کمتر از 1/1 درصد

2 - پایین بودن میزان کلسترول (در حدود 600 میلی گرم در هر کیلو)

3 - بالا بودن میزان پروتئین (بیش از 20 %)

4 - تردی استثنائی.

5 -  واکنش مطلوب نسبت به ادویه جات .

هر 100 گرم گوشت شترمرغ حاوی 21/5 میلی گرم منیزیم ،208  میلی گرم فسفات و 351/4 میلی گرم پتاسیم است . بیشترین گوشت قابل استفاده از لحاظ تجاری از پاهای شترمرغ به دست می آید لاشه یک شترمرغ دارای حدود 50% گوشت است که به میزان قابل توجهی کمتر از گاو (60تا 65%)و خوک (80% ) است. از یک پرنده ذبح شده با وزن زنده 100 کیلوگرم حدودا 33 کیلوگرم گوشت از قسمت پا به دست می آید.

ج) پر:

پرهای شترمرغ 4 مرحله تکاملی را طی می کند :

1 - کرکهای پس از بیرون آمدن از تخم

2 - پرهای زمان جوجه گی

3 - پرهای دوران جوانی

4 -   پرهای دوران بلوغ .

کرکهایی که پس از بیرون آمدن جوجه از تخم برروی بدن وجود دارند به رنگ زرد مایل به قهوه ای می باشد و نقش استتار پرنده را دارد . بعد از 1 تا2 هفته کرک ها با پرهای جوجه گی به علت ظاهر نیزه مانند شان اسپادوناس نامیده می شوند جایگزین می گردند . کرکهای اولیه کنده شده و به فراوانی در راس پرهای جوجه گی یافت میشود . انتهای ترین قسمت پرهای جوجه گی به رنگ قهوه ای روشن و ابتدائی ترین بخش آن خاکستری تیره است . در سن 5  تا 6 ماهگی پرو بال دوران جوانی جایگزین پرهای جوجه گی می گردد . به تدریج پرهای دوران بلوغ جایگزین شده ودر دوران 2 سالگی به نهایت تکامل خود می رسند .

با شروع رویش اولین پرهای دوران بلوغ و در شرایط اقلیمی مساعد می توان پرهای شترمرغ را هر 8 ماه یکبار چید . با ارزش ترین پرها ،پرهای سفید شترمرغ نر است که تقریبا 24 پر میانی در اولین ردیف پرهای بال هستند . که از این پرها برای تزئین لباسهای مد روز و دکوراسیون خصوصا در صحنه های تئاتر استفاده می کنند .

جنبه های اقتصادی پرورش شترمرغ :

بهره برداری : بازدهی گله شتر مرغ به میزان تولید مثل مولدی ، بقای پرندگان پرورشی و وزن گیری آنها بستگی دارد . میانگین تولید یک شتر مرغ پرورشی را در حدود 60 تخم و 32 جوجه یک روزه در فصل تولید مثل تخمین زنده اند . علاوه بر عوامل محیطی که معمولاً قابل کنترل نمی باشد مدیریت یک عامل مهم در تولید موفق گله های شتر مرغ می باشد .

اطلاعات تولید مثلی

صفت	عملکرد
تعداد تخمهای یک شتر مرغ ماده در سال	100-30 عدد
باروری تخم	90%-30%
جوجه گیری از تخمهای نطفر دار	98%-60%
میزان بقای جوجه ها (3 ماهگی(	تا 90 %
تعداد شتر مرغ های نتایج باقیمانده تا سن کشتار به ازاء هر شتر مرغ ماده در سال	تا 40 % پرنده

قیمت پرندگان مولد و محصولات شتر مرغ

بهای شتر مرغهای زنده و محصولات آنها همانند عملکرد تولید مثل بسیار متنوع می باشد  قیمت تخم و پرندگان زنده

آفریقای جنوبی	اروپا	آمریکا	محصولات
40-30	300-200-	600-350	تخم قابل جوجه کشی
85	400-250	1200-600	جوجه یک روزه
130	700-500		جوجه یک ماهه
210	900-750	3000-1500	جوجه سه ماهه
700-600	3500-1500	8500	(سن کشتار)14-12 ماهه
4000-2600	20000-14000	30000-22500	جفت مولد

قیمت تولید کنندگان برای محصولات شتر مرغ

آفریقای جنوبی	اروپا	آمریکا	تولیدات
650	1500	-	پرندة کشتار شده
-	50-15	75-50	گوشت هر کیلو گرم
375	-	240-160	پوست / پرنده
75	-	-	پر / پرنده
6	-	-	تخمهای خوراکی
60/2	30-20	40	پوسته تخم

قیمتها به مارک می باشد

نتیجه گیری:

 محاسبات مطروحه نشانگر آن است که بویژه تولید جوجه و فروش آنها به عنوان پرنده مولد یک کار بسیار موفق در بازار فراست . حتی افت قیمت پرندة 3 ماهه به میزان 3/1 بازهم سود آور خواهد بود .  .

افرادی که قصد پرورش شتر مرغ دارند بایستی قبل از اقدام به این کار آگاهی کاملداشته و فرض را بر این بگذارند که این وضعیت فروش مداوم در مورد پرندگان مولد صرفاً یک امر نظری است نکات فنی پرورش شتر مرغ هنوز کاملاً حل نشده و احتمال شکستهایی هم وجود دارد .

حرارت و منبع حرارتی، رطوبت وکنترل آن

مقدمه :

به چند دلیل تنظیم درجة حرارت ورطوبت در سالن مرغداری ضروری می باشد:
1 - چون با رشد جوجه دستگاه حرارت مرکزی کاملتر می شود درجه حرارت در اول بالاست ودر اواخر دوره پایین می باشد .
2 -  برای حداکثر استفاده از غذا باید رطوبت ودرجه حرارت تنظیم باشد .
3 - جهت جلوگیری از شیوع بیماریها  

حرارت :

تنظیم درجه حرارت برای جوجه ها تا سن 6 هفتگی به قرار زیر است :
هفته اول :    32-35          درجه سانتی گراد                
هفته دوم :      30               درجه سانتی گراد
هفته سوم :     26               درجه سانتی گراد
هفته چهارم :    23              درجه سانتی گراد
هفته پنجم :     20               درجه سانتی گراد
هفته ششم : 13- 16            درجه سانتی گراد
درجه حرارت برای مرغهای تخمی     15    درجه سانتی گراد

چند نکته :
- حرارت بیشتر از رطوبت بر روی مرغ اثر سوء دارد .
- مرغ در برابر تغییرات درجه حرارت ناگهانی بسیار حساس است اما درجه حرارتهای تدریجی را به خوبی تحمل می کند .
- جهت ساختمان باید به گونه ای باشد که حرارت مناسب باشد . ( شرقی – جنوبی )
- بین تهویه وتنظیم حرارت رابطة مستقیم وجود دارد .
- به دلیل فعالیت کم در شب دما مقداری بالاتر و در روز به دلیل افزایش فعالیت مقداری کمتر می شود.
- وجود فضای کافی در تنظیم درجة حرارت بسیارموثر است

 منابع حرارتی :
1 – بخاری
2 – دستگاه های تولید کننده گرما
3 – مادر های مصنوعی که خود اینها نیز بر سه نوع می باشند :
الف ) مادر های مصنوعی نفتی یا گازی
ب ) مادر های مصنوعی برقی و اشعه مادون قرمز
ج ) مادر های مصنوعی با حرارت مرکزی
بخاری :
 ساده ترین وسیله تولید گرماست ، با کم و زیاد کردن مقدار سوخت بخاری دمای سالن را می توان تنظیم کرد . تولید گاز ، عدم تنظیم درست درجة حرارت، آتش سوزی ، صرف وقت زیاد جهت تنظیم کردن از معایب آن به شمار می آید .
 دستگاه های تولید کنندة گرما ( هیتر ) :
معمولا در بیرون سالن کار گذاشته می شوند و هوای گرم را از طریق کانالهایی به درون سالن می فرستد . به کمک ترموستات داخل سالن دما را دقیقا می توان تنظیم کرد . سوخت این وسیله  گازوئیل ، نفت و حتی گاز می تواند باشد . قدرت گرمادهی این دستگاه ها متفاوت است و بر روی آن نوشته شده است . با توجه به حجم سالن و قدرت دستگاه و توصیه کارخانة سازنده آن به تعداد مناسب نصب می شوند .

مادر های مصنوعی  
در هفته اول زندگی جوجه مورد استفاده قرار می گیرند . ساختمان آنها از یک منبع حرارتی و یک سر پوش فلزی درست شده است . دارای انواع نفتی ، گازی ، برقی ، اشعة مادون قرمز ، ومادر مصنوعی با حرارت مرکزی هستند .
  الف ) مادر مصنوعی نفتی و گازی :

 نوع گازی دارای چتر فلزی در حدود 4/2-8/1 متر است . ظرفیت 750-500 جوجة یک روزه را دارد .
حرارتی در حدود   4000-2500   کالری در ساعت تولید می کند . نوع نفتی قطر چتر آن به  2 متر می رسد .  
 ب) مادر مصنوعی برقی واشعة مادون قرمز : 
مزیت مادر مصنوعی برقی تنظیم درجة حرارت آنها به کمک ترموستات است که به خوبی تنظیم می شود . نسبت به سایر مادرهای مصنوعی بهداشتی تر هستند . مادر مصنوعی مادون قرمز منبع حرارتی آنها از چند لامپ مادون قرمز تشکیل می شود . برای پرورش 800 –500 جوجه تا سن 6 هفتگی از این مادرها استفاده می شود . عیب این دستگاه قطع شدن جریان برق به طور ناگهانی است .

 ج ) مادر مصنوعی با حرارت مرکزی :
 حرارت تولید شده در این نوع مادرهای مصنوعی به کمک آب گرم داخل لوله در فاصلة  30 سانتی متری از کف سالن قرار دارد تولید می شود . روی لوله ها سرپوش فلزی گذاسته می شود تا حرارت را به کف سالن منعکس کند . ارتفاع سرپوش روی لوله ها با توجه به سن جوجه ها کم  و زیاد می شود . به طور متوسط برای هر جوجه 5/5 سانتی متر مکعب جا در نظر گرفته می شود .

راه تشخیص دمای سالن در صورت عدم وجود دماسنج :
نحوة پراکنش جوجه ها ، با کاهش دما جوجه ها در زیر مادر مصنوعی جمع می شوند . با افزایش دما جوجه ها دورتر از مادر مصنوعی قرار می گیرند و در دمای مناسب جوجه ها به طور یکنواخت زیر مادر مصنوعی قرار می گیرند . وجود جریان باد در سالن سبب می شود که جوجه ها در گوشه ای جمع شوند .
 رطوبت :

 به دلیل از دست دادن رطوبت به وسیلة ترشحات مختلف بدن مقداری رطوبت در سالن بوجود می آید .
رطوبت بیش از حد لانه سبب بوجود آوردن بیماری های میکروبی و انگلی می شود . ( کرم های روده ای و کوکسید یوز ). کاهش رطوبت سبب ضعف پرها و دیر پر درآوردن می شود . مقدار رطوبت   60-70  درصد برای جوجه ها مناسب است . ارتباط مستقیم بین رطوبت و تهویه وجود دارد . افزایش رطوبت در سالن ناشی از تهویه نادرست سالن است . با گذاشتن آب در کنار منابع حرارتی رطوبت بالا می رود . پاشیدن آب بر روی سقف ، دیوارهای سالن رطوبت را بالا می برد . استفاده از سیستم ویندولوس که در فاصلة دو دیوار باعث افزایش رطوبت می شود .      

راههای تنظیم رطوبت در بستر ( سالن )
1-استفاده شیمیایی از مواد
2-نحوه تهویه
در تابستان از قسمت پایینی دیوارهای عمودی هوا وارد و از سقف خارج می شود و در زمستان از سقف هوا وارد می شود و ازپایین دیوارهای عمودی خارج می شود .

3- استفاده از دیوارهای کاذب

4- تعویض بستر

5- عرض سالن (کوران)

6- هواکش ها

7- استفاده از تانکر و کاه و پوشال

 -8 تنظیم جیره: افزایش گندم و جو باعث افزایش رطوبت بستر می شود. 

رطوبت هوا :
مقدار آب موجود در هوارا رطوبت می نامند . مقدار رطوبت موجود در هوا با دمای هوا رابطه نزدیک دارد.
حداکثر رطوبتی که می تواند در هوا وجود داشته باشد ظرفیت هوا برای پذیرش بخار آب نامیده می شودکه این رسیدن به حداکثر بخار آب در دمای معین را درجه اشباع می گویند .
دماسنج های خیس : که در آنها پارچه ای خیس است و یک سر دیگر پارچه در آب است .
دماسنج خشک : دمای معمولی اتاق را نشان می دهد .
اختلاف دما در دماسنج تر و خشک به مقدار رطوبت موجود در هوا بستگی دارد ودر یک هوای اشباع دمایی که دماسنج های تر وخشک نشان می دهند یکی خواهد بود .
تعیین رطوبت : با استفاده از جداول صورت می گیرد وبا فرمول زیر محاسبه می شود :
∆t    = دمای تر– دمای خشک               

نقطه شبنم :
دمایی که در آن هوا بدون وارد کردن بخار آب فقط از طزیق سرد کردن از بخار آب اشباع می شود نقطه شبنم نام دارد . وقتی که هوا حداکثر بخار آب را در دمای معمولی در خود نگه داشته باشد فشار بخار را در این وضعیت فشار بخار اشباع می گویند . وقتی که هوا حداکثر بخار آب را در دمای نقطه شبنم در خود نگه داشته باشد از روی :
 رطوبت نسبی = (فشار اشباع در دمای نقطه شبنم) / (فشار اشباع در دمای هوای معمولی )
رطوبت مطلق :
وزن بخار آب در حجم معین از هواست که بر حسب گرم بر متر مکعب است

=  ( Mω ) /(Mα+Mω ) ν=v رطوبت ویژه

 Mα=جرم هوای خشک
Mω = جرم بخار آب

دماسنج یو شکل :

 مایع جیوه در لوله ای یو شکل قرار دارد . بر روی مایع جیوه در دو طرف لوله یو شکل دو میله آهنی وجود دارد . یک طرف آن حداقل درجه حرارت و طرف دیگر حداکثر درجه حرارت را نشان می دهد . در اثر انبساط و انقباض جیوه در هنگام افزایش یا کاهش دما میله های آهنی موجود در بالای جیوه بالا یا پایین می آیند که دما را در گذشته اگر افزایش یا کاهش یافته باشد نشان می دهند . 
ترموستات :
 از طریق سیم های رابط به هیتر وصل می شود . دارای عقربه ایست که جلو آن دماهای مختلف نوشته شده است . با تنظیم کردن عقربه بر روی دمای مورد نظر ترموستات به هنگام افزایش یا کاهش دما به طور اتوماتیک هیتر را روشن و خاموش می کند . ترموستات دقیقا مثل یک درب اتاق عمل می کند که به هنگام افزایش دما درب را باز می کند تا سالن خنک شود و به هنگام کاهش دما درب را می بندد تا دما ی موردنظر حاصل شود .