علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

علم و دامپروری

تخصصی دام- دامپزشکی ،طیور و آبزیان و بیماریها ( لطفاْ در رابطه با این وبلاگ با نظراتتون ما رو در نشر علم همراهی کنید.)

در مورد نژادهای گاو گوشتی که مشهور نیستند بدانیم

بلان بلوبژ:

در کشورهای بلؤیک و فرانسه وجود دارد و جزٕء نزادهای بومی و مقاوم این کشورهاست و خاصیت ماهیچه مضاعف در این نژادها دیده میشود . رنگ بدن اغلب سفید یکدست یا بلق سیاه وسفید است . وزن گاو بالغ 1250کیلوگرم است ، وزن گوساله هنگام تولد 48 کیلوگرم ، افزایش وزن روزانه به طور متوسط 1.5 کیلوگرم در روز است . گوشت این نژاد از کیفیت بسیار عالی برخوردار  است  و به همین علت قیمت آن از سایر گوشتها گرانتر است . بازدهی لاشه این نژاد 65 تا 70 درصد می باشد .

 

نژادهای سنتزی یا آمیخته :

 

نزادهایی هستند که از تلاقی دو یا چند نژاد با همدیگر به وجود می آیند . چون هر نژاد دارای یک سری ویژگی های منحصر به فرد می باشد و به وسیله آمیخته گری خصوصیات چند نژاد را در یک نژاد جمع می نماییم . در این نژادهای  سنتزی نزاد براهمن به عنوان یک پایه پدری استفاده می گردد . اکثر این نژادها از کشور امریکا می باشند .

 

برانگوس:

 

منشاء آن کشور آمریکا می باشد و از تلاقی براهمن و آنگوس می باشد که سه هشتم خصوصیات نژاد براهمن و پنج هشتم خصوصیات نزاد آنگوس را دارا است . رنگ بدن سیاه یکدست می باشد و قابلیت عادت پذیری بالایی به شرایط آب و هوایی را دارد .

 

بیف مستر :

 

منشاء آن آمریکا می باشد در اثر تلاقی سه نژاد شورت هورن یک چهارم ، هرفورد یک چهارم  ، و برهمن دو چهارم می باشند اکثراً قرمز یکدست است .

شاربرای :

منشاء آن آمریکا می باشد و از تلاقی دو نژاد شاروله سیزده شانزدهم و برهمن سه شانزدهم  بوده و رنگ آن سفید است .

 

برآرفورد :

 

از تلاقی براهمن و هرفورد بدست آمده است .

 

در ایران به علت ارتباط خویشاوندی گاوها توده های بومی در مناطق مختلف کشور وجود دارند که نمی توان به آنها نژاد گفت .

توده گاوهای جنگلی مثل گاوهای مازندرانی که شبیه برهمن و دارای کوهان نسبتاً بزرگ بوده و تولید شیر آنها 2 تا 3 کیلوگرم در روز است و جثه نسبتاض کوچکی دارند .

توده گاوهای کوهستانی : مثل سرابی که مخصوص نواحی سردسیر بوده و از نظر تولی شیر  مقام اول را دارد .

توده گاوهای مرکزی : مثل گلپایگانی که جثه کوچک داشته و مقاوم به بیماری می باشد و از نظر تولید شیر با درصد چربی بالا 6% معروف است .

توده گاوهای دشتی : مثل سیستانی از نظر جثه بر گاوهای ایرانی برتر بوده  و دومنظوره گوشتی و کار می باشد  .

تذکر : از گاو سرابی به عنوان جرسی ایران نام می برند به علت مشابه بودن از لحاظ فنوتیپ ، جثه و شرایط آب و هوایی محل پرورش و خصوصیات کمی و کیفی شیر مثل درصد چربی شیر .

اثرات لاکتوباسیلوس‌اسیدوفیلوس

 اثرات لاکتوباسیلوس‌اسیدوفیلوس ، لاکتوباسیلوس‌کازئی، بیفیدوباکتریوم و استرپتوکوکوس‌فاسیوم بر عملکرد جوجه‌های گوشتی

 

 

چکیده

 

به منظور مطالعه تأثیر سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی پارامترهای رشد و افزایش وزن بدن جوجه‌های گوشتی، آزمایشی در قالب فاکتوریل ـ اسپلت پلات بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 576 قطعه جوجه یک روزه از نژاد کاب، پایه‌ریزی و اجرا گردید.بدین‌منظور چهار جیره غذایی متفاوت با سطوح مختلف پروبیوتیک (شاهد، 6/0، 8/0 و 1 کیلوگرم پروبیوتیک در یک تن خوراک برای دوره آغازین و شاهد، 3/0، 4/0 و 5/0 کیلوگرم پروبیوتیک در یک تن خوراک برای دوره پایانی) در سه تکرار و با استفاده از (1994) NRC برای جوجه‌های گوشتی تنظیم و مورد استفاده قرار گرفت. تجزیه و تحلیل آماری در مورد میانگین مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی به صورت هفتگی انجام گردید. تأثیر سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی خوراک مصرفی در کل دوره (05/0P<) میانگین افزایش وزن در مرحله دوم پرورش (01/0P<) و در کل دوره (05/0P<) و نیز در مورد وزن نهایی (01/0P<) نسبت به گروه شاهد و در کل دوره (05/0P<) و نیز در مورد وزن نهایی (01/0P<) نسبت به گروه شاهد از اختلاف معنی‌داری برخوردار بود. جوجه‌های گوشتی نر در مقایسه با جوجه‌های گوشتی ماده راندمان بهتری را در صفات خوراک مصرفی در مرحله دوم پرورش   (05/0P<) و کل دوره  (05/0P<)، افزایش وزن در مرحله دوم(01/0P<)، کل دوره (05/0P<)، ضریب تبدیل غذایی در مرحله دوم پرورش (01/0P<)، کل دوره (05/0P<) و وزن نهایی (01/0P<) نشان دادند. تأثیر متقابل جنس با سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی خوراک مصرفی و افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی در بین هفته‌های مختلف پرورشی و کل دوره و نیز وزن نهایی اختلاف معنی‌داری را از لحاظ آماری نشان ندادند.

 

کلمات کلیدی: پروبیوتیک ـ جوجه‌ گوشتی

 

مقدمه

 

جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، اکوسیستمی است که با میزبان خود و روندهای متابولیسمی بدن او، تأثیرات متقابل پیچیده و نزدیک دارد. همچنین این جمعیت پیچیده میکروبی دستگاه گوارش، نقش مهمی را در فرآیند گوارش طبیعی که بهبود هضم و ضریب تبدیل غذا و افزایش شیر ایفا می‌کند (6). پروبیوتیکها میکروارگانیسم‌های زنده، به صورت مکملهای غذایی میکروبی با منشاء بیولوژیک می‌باشند؛ که از طریق بهبود تعادل میکروبی دستگاه گوارش و تسریع تکثیر میکروارگانیسم‌های مفید، تأثیرات سودمندی بر روی عملکرد میزبان دارند. اسیدهای آلی تولیدی توسط پروبیوتیکها، به صورت غیریونیزه از غشاء سایر باکتریها عبور کرده و در داخل سلول باکتریهای مذکور یونیزه شده و تولید یونهای هیدروژن و بی‌کربنات می‌نماید و با افزایش اسیدیته و کاهش pH، سلول باکتری را مجبور می‌کند تا برای توازن طبیعی اسیدیته خود، انرژی مصرف نماید و از طرف دیگر یون RCOO- نیز موجب توقف یا کاهش سنتز DNA و پروتئین شده و در مجموع رشد باکتری را کاهش می‌دهد (2). همچنین پروبیوتیکها سبب افزایش سلولهای پیاله‌ای یا ساغری و گلیکوپروتئین ترشحی در روده می‌گردند (7).

مواد و روشها

 

در این آزمایش 576 قطعه جوجه یکروزه از نژاد کاب (288 قطعه نر و 288 قطعه ماده) مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به بررسی دو عامل (سطوح مختلف پروبیوتیک و جنس) و نیز بررسی اثر زمان در تحقیق مذکور جهت تجزیه داده‌ها از یک آزمایش فاکتوریل ـ اسپلت‌پلات ترکیب (فاکتورهای  جنس و جیره به صورت فاکتوریل و فاکتور زمان به عنوان فاکتور فرعی) بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار استفاده گردید. فاکتورها شامل 4 سطح پروبیوتیک (شاهد، 6/0،   8/0 و 1 کیلوگرم پروبیوتیک در یک تن خوراک) برای دوره آغازین و 4 سطح پروبیوتیک (شاهد، 3/0، 4/0 و 5/0 کیلوگرم پروبیوتیک در یک تن خوراک) برای دوره پایانی و نیز فاکتور جنس (نر و ماده) می‌باشند. برای این تحقیق 24 قفس و به ازای هر قفس 24 قطعه جوجه در نظر گرفته شد. شاخصهای مورد مطالعه از جمله میزان مصرف خوراک، میزان افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی در هفته‌های مختلف از سن 1 تا 42 روزگی و وزن نهایی در پایان دوره مورد ارزیابی قرار گرفتند. جیره‌ها از لحاظ انرژی و پروتئین با یکدیگر یکسان بودند و تنها اختلاف موجود در جیره در میزان پروبیوتیک افزوده شده بود. برای تجزیه داده‌ها از نرم‌افزار MSTAT-C استفاده گردید و بعد از تجزیه واریانس، میانگین‌ها بر اساس آزمون چند‌دامنه‌ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد مقایسه گردیدند.

 

نتایج و بحث

 

نتایج حاصل از این تحقیق در جداول شماره 1، 2، 3 و 4 قید شده است. با بررسی جدول شماره 1، چنین نتیجه می‌شود که سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی خوراک مصرفی در طی دوره آغازین و رشد تأثیر معنی‌داری نداشته است اما سطوح مختلف پروبیوتیک در کل دوره از لحاظ آماری دارای اختلاف معنی‌داری داشت (05/0P<). در مورد میزان مصرف خوراک در کل دوره سطح 8/0 و 1 کیلوگرم نسبت به سطح 6/0 از اختلاف معنی‌داری برخوردار بود (05/0P<). با توجه به اینکه پروبیوتیکها با ایجاد تأثیرات مثبت بر روی تحرکات روده و با افزایش ظرفیت تولید آنزیمهای هضمی و تعدیل روند متابولیسمی در دستگاه گوارش میزبان، موجب بهبود هضم و جذب و افزایش قابلیت دسترسی به مواد مغذی می‌گردند (1). سطوح مختلف پروبیوتیک تأثیر معنی‌داری را بر روی افزایش وزن در طی مرحله دوم پرورش و در کل دوره داشته است (به ترتیب 01/0P< و 05/0P<).  به گونه‌ای که در کل دوره تأثیر سطوح 8/0 و 1 کیلوگرم نسبت به سطوح 6/0کیلوگرم و شاهد از اختلاف معنی‌داری برخوردار بود (05/0P<). همچنین سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی وزن نهایی تأثیر معنی‌داری داشته است (01/0P<). به طوری که وزن نهایی جوجه‌های تغذیه شده با 8/0 و 1 کیلوگرم نسبت به سطوح 6/0 کیلوگرم و شاهد بیشتر می‌باشد. از دلایل افزایش وزن جوجه‌های گوشتی در اثر استفاده از پروبیوتیکها غلبه جمعیت باکتریهای تجزیه‌کننده قندها (ساکارولیتیک‌ها) به باکتریهای تجزیه‌کننده پروتئین‌ها (پروتئولتیک‌ها) می‌باشد؛ به گونه‌ای که در این میان تجزیه پروتئین کاهش و هضم پروتئین و ابقا ازت افزایش یافته (5) و به طبع آن ذخیره نیتروژن در بدن و میزان افزایش وزن بیشتر می‌گردد و از طرفی دیگر پروبیوتیکها با انجام فعالیتهای متابولیکی (3) و تخمیر اجزاء خوراک (8) موجب تسهیل هضم و جذب مواد غذایی شده و نیز باعث افزایش کارآیی استفاده از جیره غذایی می‌گردند به طوری که نتایج حاصل از تحقیقات نشان داده است که پروبیوتیکها موجب بهبود استفاده از انرژی جیره می‌گردند (5). سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی ضریب تبدیل غذایی در هیچ یک از مقاطع مورد بررسی تأثیر معنی‌داری نداشته است. این دستاوردها با نتایج حاصل از نتایج سایر محققان مطابقت می‌نماید (4). تأثیر متقابل جنس با سطوح مختلف پروبیوتیک بر روی خوراک مصرفی و افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی در بین هفته‌های مختلف پرورشی و کل دوره و نیز وزن نهایی اختلاف معنی‌داری را از لحاظ آماری نشان ندادند.در کل چنین استنباط می‌شود که با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق و با در نظر داشتن به خاستگاه پروبیوتیکها به عنوان میکروارگانیسم‌های طبیعی و مفید دستگاه گوارش، افزودن پروبیوتیک مذکور در سطح 800 گرم به ازای یک تن خوراک مصرفی، امری مفید و مؤثر به نظر می‌رسد؛ زیرا سطوح 800 و 1000 گرم تفاوتی از نظر شاخص‌های عملکردی ندارند.

 

جدول 1) مقایسه میانگین سطوح مختلف پروبیوتیک از نظر صفات مورد مطالعه

 

      تیمار                             

 

صفت و روز

شاهد

6/0 کیلوگرم

8/0 کیلوگرم

1 کیلوگرم

مصرف خوراک 21-1

a53/725

a 95/714

a 64/742

a 70/733

مصرف خوراک 42-22

a 2576

a 66/2560

a 66/2656

a 68/2668

مصرف خوراک در کل دوره

ab  5/3300

b  33/3274

a 3399

a 3402

افزایش وزن 21-1

a 16/528

a 55/535

a 35/558

a 78/556

افزایش وزن 42-22

b 75/1384

ab 86/1418

a 73/1450

a 96/1459

افزایش وزن در کل دوره

b 66/1912

b 16/1954

a 9/2008

a 58/2016

ضریب تبدیل غذایی 21-1

a 37/1

a 33/1

a 33/1

a 31/1

ضریب تبدیل غذایی 42-22

a 86/1

a 8/1

a 83/1

a 82/1

ضریب تبدیل غذایی در کل دوره

a 72/1

a 67/1

a 69/1

a 68/1

وزن نهایی

b 1974

b 1980

a 2043

a 2053

 

حروف غیرمشترک در هر ردیف نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 درصد می‌باشد.

 

 

جدول 2) مقایسه میانگین اثر فاکتور جنس

 

                       تیمار                                

 

صفت و روز

 

نر

 

ماده

مصرف خوراک 21-1

a 22/732

a 2/726

مصرف خوراک 42-22

a  17/2652

b 83/2578

مصرف خوراک در کل دوره

a 58/3383

b 33/3350

افزایش وزن 21-1

a 89/553

a 53/535

افزایش وزن 42-22

a 95/1473

b 20/1383

افزایش وزن در کل دوره

a 74/2027

b 41/1918

ضریب تبدیل غذایی 21-1

a 32/1

a 35/1

ضریب تبدیل غذایی 42-22

a 79/1

a 86/1

ضریب تبدیل غذایی در کل دوره

a 66/1

a 72/1

وزن نهایی

a 2050

b 1960

 حروف غیرمشترک در هر ردیف نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 درصد می‌باشد.

 

جدول 3) مقایسه میانگین اثر زمان در طی دوره آغازین

 

          زمان        

زمان

 

هفته اول

 

هفته دوم

 

هفته سوم

مصرف خوراک

c 12/111

b 20/236

a 88/381

افزایش وزن

c 74/55

b 17/148

a 79/340

 

 حروف غیرمشترک در هر ردیف نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 درصد می‌باشد.

 

جدول 4) مقایسه میانگین اثر زمان در طی دوره پایانی

 

           زمان       

زمان

 

هفته اول

 

هفته دوم

 

هفته سوم

مصرف خوراک

c 17/728

b 20/810

a 12/1077

افزایش وزن

c 57/427

b 09/456

a 90/544

 

حروف غیرمشترک در هر ردیف نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 درصد می‌باشد.

 

منابع

 

1. Endens, F. 2003. An alternative for antibiotic use in poultry: probiotics. Rev. Bras. Cienc. Avic. Vol: 5: 44-51

2. Hinto, M. and I. R. Nursey. 1996. Organic acid for control of Salmonella. Worl. Poult. Sci. Vol: 33:63-67.

3. Jadamus, A., W. Vahjen and O. Simon. 2001. Growth behavior of a spore forming probiotic strain in the gastrointestinal tract of broiler chicken and piglets. Arch. Tierern. Vol: 54: 1-17.

4. Lee, B. D., A. W. Zhang, D. J. You, K. W. Lee and K.  H. Ahn. 2004. Effects of Saccharomyces Cerevisiae  supplementation  on growth performance and meat quality in broiler chickens. Worl. Poult. Congress. Page: 92-98.

5.Moohan, B., R. Kadirvel, A. Natarajan and M. Bhaskaran. 1996. Effect of probiotic supplementation growth , nitrogen utilization and serum cholesterol in broilers. Brit. Poult. Sci. vol: 37: 395-401.

6. Netherwood, T., H. J. Gilbert, D. S. Parker and A. G. O’Donnell. 1999. Probiotics shows to change bacterial community structure in the avian gastrointestinal tract. Appl. Environ. Microbiol. Vol: 65: 5134-5138.

7. Smirnov, A., R. Perez, E. Amit- Romach, D. Sklan and Z. Uni. 2005. Mucin dynamics and microbial populations in chicken small intestine are changed by dietary probiotic and antibiotic growth promoter supplementation. J. Nutr. Vol: 135: 187-192.

8. Vanbelle, M., E. Teller and M. Focant. 1990. Probiotics in animal nutrition. Arch. Tierer. Vol: 40: 543-567.

 

 

Effect of Lactobasillus acidophilus، Lactobacillus casei، Bifidobacterium and Streptococcus faecium on broiler performance

 

Abstract

 

In order to study the different levels of probiotics we have made an examination on 576, 1-old days from in the cobb breed on parameters of growing and weight gain broilers in the factorial statistical in completely randomized design (CRD). For this purpose four different levels probitic in three replication, weight gain and feed conversion was recorded weekly conducted, The effect of different levels of probiotics on feed consumption in whole period (P<0.05), percentage of weight gaining in second level (P<0.01), whole period (P<0.05), Final weight (P< 0.01) and breast percentage (P<0.05) was significant. Male broilers in comparison with female broilers showed a better efficiency in feed consumption in second level (P<0.05) and whole period (P<0.05), weight gain in second level (P<0.01) and whole period (P<0.05), feed conversion in second level (P<0.01) and whole period (P<0.05), final weight (P<0.01).

 The interaction of sex with different levels of probiotic on feed consumption, weight gain and feed conversion between different weeks of period and whole period, final weight and percentage of different parts of carcass didn’t show the significant difference from the statistic point of view.

 

 

مقایسه جایگاههای سنتی، بهسازی شده و صنعتی گوسفند در سیستم پرورش

مقایسه جایگاههای سنتی، بهسازی شده و صنعتی گوسفند در سیستم پرورش روستای

مرتضی کرمی
عضو هیأت علمی مر کز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری


چکیده
جهت بررسی خصوصیات مختلف جایگاههای سنتی، بهسازی شده و صنعتی بر عملکرد گوسفند در سیستم پرورش روستائی تعداد 3578 راس گوسفنددر غالب 13 گله مورد ارزیابی قرار گرفت. در جایگاه سنتی، بهسازی شده و صنعتی به ترتیب808 ،1679 و1091 راس در3 ، 6 و4 گله تحت بررسی قرار گرفت. اطلاعات در زمینه‌های خصوصیات ساختمانی جایگاه گوسفند مانند مساحت جایگاه بسته ، مساحت بهاربند، مشخصات آخور، مساحت آبشخور، مساحت انبار، رعایت مسائل بهداشتی، جمعیت گله‌ها و خوراک گوسفندان بود.کلیه داده ها با استفاده از نرم‌افزارexcel دسته‌بندی و با نرم‌افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد میانگین کل مساحت جایگاه بسته به ازای هر رأس گوسفند05/2 مترمربع بود به طوری که کمترین مساحت به ازای هر رأس گوسفند مربوط به جایگاه سنتی و بیشترین میاحت مربوط به جایگاه‌ صنعتی بود(05/0 < P). در مورد فضای بهاربند نیز در جایگاههای سنتی کمترین مساحت و بیشترین مساحت مربوط به جایگاه صنعتی بود (05/0 < P). بین میانگین طول آخور، ارتفاع آخور و مساحت آبشخور به ازای هر رأس گوسفند در جایگاههای مختلف تفاوت معنی دارمشاهده نشد. مساحت انبار ذخیره خوراک دام در جایگاه صنعتی بطور معنی‌داری بیشتر از دیگر جایگاهها بود(05/0 < P). در جایگاه صنعتی درصد بره‌زائی بطور معنی‌داری بالاترازجایگاه سنتی بود (05/0P<). میانگین درصد تلفات گوسفند درجایگاه سنتی بطور معنی داری بالاتر از جایگاه صنعتی بود(05/0P<). درکل اغلب معیارهای لازم جهت پرورش و نگهداری دام در جایگاه صنعتی و پس از آن در جایگاه بهسازی شده رعایت شده، ولی در جایگاههای سنتی این شاخص‌ها مناسب نبودند، هر چند که در اغلب موارد از تمام ظرفیت جایگاههای صنعتی استفاده نشده بود.
کلید واژه‌ها : جایگاه گوسفند، عملکرد تولید و سیستم پرورش روستائی گوسفند.
مقدمه
استان چهار محال وبختیاری دارای بیش از4 میلیون واحد دامی می باشدکه بیش از70 درصد آن به گوسفند و بز اختصاص دارد، در این استان پرورش گوسفند و بز به دو صورت روستائی و عشایری انجام می شودکه جمعیت دام در سیستم پرورش روستائی 305/747/1 رأس گوسفند و بره و 521932 رأس بز و بزغاله (80 درصد گوسفند و بز استان) را شامل می‌شود، در این سیستم پرورش از اواسط پائیز تا اوایل بهار گوسفند و بز در جایگاه بسته نگهداری و در طول بهار و تابستان در خارج از جایگاه بر روی مراتع وپس چر نگهداری می‌شوند(3). به دلیل وابستگی شدید گوسفند و بز به مرتع، تاکنون کمتر به جایگاه وساختمان آن اهمیت داده شده است. هرچند که جایگاه نگهداری وپرورش گوسفند و بز در مقایسه با جایگاه گاو و طیور صنعتی به تجهیزات مدرن و امکانات کمتری نیازدارد(2و4). اما با توجه به تأسیس واحدهای بزرگ گوسفنداری و نظر به اهمیت لزوم معیارهای ساختمانی وبهداشتی مربوط به جایگاه دام و ساختمانهای دامپروری، رعایت آنها اثر قابل توجهی بر عملکرد تولید گله‌های گوسفند و بز داشته و نهایتاً موجب افزایش بهره‌وری در امر پرورش گوسفند می‌گردد. در اکثر کشورهای دنیا، خصوصاً جهت نگهداری گله‌های بزرگ از جایگاههای مدرن و صنعتی استفاده می‌گردد (5 ، 8 ، 9 و 10 ). در ایران نیز استفاده از جایگاه بسته در مناطق مختلف، خصوصاً مناطق کوهستانی و سردسیر و در گله‌های بزرگ بطور نسبی رایج شده است (2و 3 ). با توجه به توسعه دامداری و گوسفنداری، خصوصاً ایجاد گوسفنداری‌ها و پرواربندی‌های بزرگ و مدرن در سالهای اخیر اقدام به ایجاد جایگاههای صنعتی گردیده که از نظر ساختمانی و اصول فنی و مهندسی بر طبق نقشه‌های تیپ، اداره بهداشت و مهندسی جایگاه دام اجرا می‌گردند، مصالح مورد استفاده غالباً از آجر، سیمان و بتون بوده و سقف آنها از ورق گالوانیزه می‌باشد. دراین جایگاهها مسائل فنی مانند تهویه مناسب، نور کافی، پوشش سیمانی کف و پلاستر دیوارها خصوصاً دردامداریهای بزرگ و مدرن رعایت می گردد (1و 2). هدف این تحقیق، بررسی و مقایسه جایگاههای مختلف و تأثیر آنها بر عملکرد گوسفند بود.
مواد و روشها
پرورش گوسفند در سیستم روستائی درجایگاههای باز و بسته صورت می‌گیرد به همین دلیل جایگاههای سنتی با جایگاههای نوسازی شده و صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفت. تعدادی ازگله‌ای بالای یکصد رأس دام مولد در سطح استان بطور تصادفی انتخاب و پس از هماهنگی، روند اجرائی طرح آغازگردید. در نهایت 3578 راس گوسفنددر قالب 13 گله که دارای شرائط لازم و دراقلیم های مختلف استان بودند، جهت اجرای این بررسی شامل 808 ، 1679و1091 راس به ترتیب در3، 6 و4 گله درجایگاه سنتی، بهسازی شده و صنعتی، مورد رکورد برداری قرار گرفت. اطلاعات اولیه جایگاههای دام، شامل مساحت کل جایگاه،‌مساحت بهاربند، طول ، ارتفاع و عمق آخورها و دیگر اطلاعات مورد نیاز، مستقیماً اندازه‌گیری، محاسبه و ثبت گردید. همچنین اطلاعات مربوط به تولید وهزینه های مختلف از قبیل تولیدمثل، وضعیت تلفات دام، وضعیت خرید و فروش دامها، وضعیت بهداشتی گله، زمان پشم‌چینی، میانگین پشم هر رأس، زمان شیرگیری بره، وضعیت شیردوشی، مدت و مقدار تولید شیر، نوع خوراک مصرفی و مقدار آن و هزینه خوراک دام، پس از بدست آوردن کلیه اطلاعات در طول یک سال تولیدی گوسفند و همچنین بررسی روند تغییرات جمعیتی، تولیدمثلی ، تلفات، کلیه هزینه‌های ثابت و جاری بدست آمدوپس ازدرصدگیری نسبت به فراسنجه های مهم با برنامه Excellدسته بندی و با نرم افزار آماری SAS اطلاعات در زمینه‌های مختلف تجزیه و تحلیل گردید.
نتایج وبحث
میانگین کل سطح جایگاه بسته به ازای هر راس گوسفند05/2 مترمربع و میانگین حداقل مربعات مساحت جایگاه بسته سنتی، بهسازی شده و صنعتی به ازای هر راس گوسفند به ترتیب 94/0، 51/3 و 75/3با خطای معیار76/0 مترمربع بود که از نظر آماری مساحت فضای بسته در جایگاه‌های سنتی بطور معنی‌داری کمتراز جایگاههای بهسازی شده و صنعتی بود ) 5/0 < (P. میانگین کل سطح بهاربند به ازای هر راس گوسفند 56/3 متر مربع بود و تفاوت معنی داری بین سطح بهاربند در جایگاههای مختلف وجود نداشت. درتحقیقی که بر روی 405 گله جهت بررسی وضعیت گله‌داری استان چهارمحال و بختیاری انجام شد 36/69 درصد گله ‌ها دارای جایگاه بسته بودند و غالباٌ در سیستم روستائی از جایگاه بسته جهت نگهداری گوسفند استفاده می کردند(3). در بررسی دیگری مقدار فضای بسته مورد نیاز هر رأس گوسفند حداقل 25/1 مترمربع توصیه شده است که به تفکیک دامهای ترکیب گله عبارتند از هر رأس میش بالغ معادل 85/1 – 25/1 مترمربع و میش با بره معادل 5/1 تا 2 مترمربع و هر رأس قوچ 85/1 تا 85/2 مترمربع و هر رأس بره پرواری 95/0 تا 2/1 مترمربع در جایگاه بسته با کف معمولی ارائه شده است(2). همانطور که مشحص است فضای لازم در بررسی های فوق بیشتر از سطح مورد استفاده در جایگاه سنتی است اما در جایگاه بهسازی شده و صنعتی بیشتر از حد توصیه شده توسط دیگر محققین است که یکی از دلائل عمده آن عدم استفاده کامل از ظرفیت جایگاههای فوق است. میانگین کل طول آخور اختصاص یافته به هر رأس گوسفند برابر 63/37 سانتیمتر بود و میانگین حداقل مربعات طول آخور در جایگاه سنتی به ازای هر رأس گوسفند 4/33 سانتیمتر و در جایگاه بهسازی شده 76/28 سانتیمتر و در جایگاه نوسازی شده 62/48 با خطای معیار 07/11 سانتیمتر بود که علی‌رغم تفاوت قابل ملاحظه بین آنها، از نظر آماری این تفاوت معنی‌دار نبود. طبق بررسی هائی که صورت گرفته طول آخور برای هر رأس میش 40 تا 55 سانتیمتر و جهت میش و بره نیز اندازه فوق کافی است و برای هر رأس قوچ 50 تا 60 سانتیمتر و طول آخور مورد نیاز بره‌های پرواری 30 تا 40 سانتیمتر است(2). در تحقیق دیگر میزان طول اختصاص یافته به ازای هر رأس گوسفند جهت مصرف کنسانتره 24/15 سانتیمتر و برای هر رأس میش با بره5/40 سانتیمتردر نظر گرفته می‌شود و طول آخور جهت مصرف علوفه به ازای هر رأس میش 5/40 سانتیمتر در شرایط تغذیه دستی توصیه شده است. اما برای تغذیه میش و یا میش با بره بطور انفرادی20تا30 سانتیمتر در نظر می‌گیرند(7). نتایج بدست آمده از این تحقیق بادیگر مطالعات مطا بقت دارد که البته طول آخور مورد نیاز هر راس گوسفند به عوامل اقلیمی و محیطی و سیستم نگهداری دام نیز بسستگی دارد که هر کدام از این بررسی ها ممکن است در یکی از این شرائط انجام شده باشند. میانگین کل ارتفاع آخور در جایگاههای مختلف معادل 76/56 سانتیمتر بود و میانگین حداقل مربعات ارتفاع آخور در جایگاه سنتی 33/55 ، جایگاه بهسازی شده 82/54 و در جایگاه صنعتی 17/63 با خطای معیار 24/3سانتیمتر بود که تفاوت معنی‌داری بین ارتفاع آخور در جایگاههای مختلف وجود نداشت. در گزارشی ارتفاع آخور را جهت هر رأس میش یا قوچ حدود 35 تا 45 سانتیمتر و برای بره‌های پرواری 20 تا 30 سانتیمتر ارائه نموده است (7). در بررسی دیگر ارتفاع آخور برای نژادهای کوچک را 25 سانتیمتر و برای نژادهای بزرگ 30 سانتیمتر گزارش نموده‌اند (6). تفاوت موجود بین ارتفاع آخور در بررسی های فوق مربوط به نوع آخور مورد استفاده جهت تغذیه گوسفند و اندازه نژاد گوسفند می باشد.گوسفند نژاد لری بختیاری یکی از نژادهای سنگین و بزرگ در کشور است (ارتفاع جدوگاه میش 2/74 و قوچ 6/83 سانتیمتر) است (3). به همین دلیل ارتفاع آخور در جایگاههای مورد بررسی بیشتر از نتایج ارائه شده توسط دیگرمحققان است. میانگین کل سطح انبار علوفه به ازای هر رأس گوسفند 83/36 سانتیمتر مربع بود. میانگین حداقل مربعات مساحت انبار علوفه به ازای هر رأس دام در جایگاه سنتی 56/22 ،در جایگاه بهسازی شده 06/26 و در جایگاه صنعتی05/62 با خطای معیار 71/10سانتیمتر مربع بود که سطح انباردر جایگاه صنعتی بطور معنی داری بالاتر از بهسازی شده و سنتی بود )05/0< P). دفعات سمپاشی در جایگاههای بهسازی شده در سال یک دفعه و در جایگاه صنعتی دو دفعه بود. میانگین کل تلفات 97/8 درصد بود. بیشترین درصد تلفات در جایگاه سنتی با 76/11 درصد، بهسازی 53/8 درصد که بطور معنی داری بیشتر ازجایگاه صنعتی (01/5 درصد)با خطای معیار97/1 درصد بود. میانگین کل درصد بره‌زائی 15/88 درصد بود. میانگین درصد بره‌زائی در جایگاه سنتی 06/79 درصد، بهسازی شده 04/83 درصد و بره زائی در جایگاه صنعتی76/93 با خطای معیار 6/3درصد، بطور معنی داری بیشتر بود)05/0< (P. میانگین کل خوراک مصرفی 8/2153 گرم در روزبود. میانگین خوراک مصرفی روزانه به ازای هر رأس گوسفند در جایگاه سنتی کمترین مقداربا 6/1566 گرم، جایگاه بهسازی شده 7/2307گرم و جایگاه صنعتی بیشترین مقدار 2/2792 با خطای معیار5/329 گرم بود)05/0< (P. اغلب معیارهای لازم جهت پرورش دام در جایگاه صنعتی و جایگاه بهسازی شده، مناسب بود اما در جایگاههای سنتی شاخصهاکمتر رعایت شده بود ، هر چند که از تمام ظرفیت جایگاههای صنعتی استفاده نشده بود. در پایان توصیه می گردد که در حدامکان جایگاههای سنتی، بهسازی شوندوجایگاههای صنعتی بطور کامل ساخته و پس از آن مجوز بهره برداری صادر شودو تااز تمام ظرفیت آنها جهت پرورش استفاده گردد.
تشکر و قدر دانی:از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان و همکاران اجرائی طرح فوق تقدیر می گردد.
منابع
1. جزایری، ک. 1363. ساختمانهای روستائی. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.
2. سعادت نوری، م. و ص. سیاه منصور. 1366. اصول نگهداری و پرورش گوسفند. انتشارات اشرفی.
3. کرمی، م. 1377. بررسی و مطالعه وضعیت گله‌داری در استان چهار محال و بختیاری. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ،معاونت تحقیقات وآموزش وزارت جهاد کشاورزی.
4. موثق، ح. 1381. مقدمه‌ای بر دامپروری. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان.
5. Canada plans service. 1974. Sheep housing. Farm structures Fact sheet. British Columbia. plan 4000.
6. Canada Plan Service. 2002. Sheep Housing. Plan M-4000.
7. Haskell, S.R.R., J.M. Geske and D.J. Resch. 2001. Sheep care and management manual. Ch. 7. Sheep housing and working equipment. Department of Animal Science. University of Minnesota.
8. Midwest Plan service. 1982. Sheep housing and equipment handbook. MWPS- 3. Iowa State University. Ames. Iowa 50011. 113 pp.
9. Thomas. A. 2002. Sheep housing in Denmark. NJF. Seminar. no. 338, 28-30 June.
10. Wathes. C.M. and D.R. Charles. 1994. Livestock housing. CAB International. pp 428.


Evaluation and comparison of traditional, reconstructed and industrial sheep housing on productive traits in village management system

This study was conducted to compare the industrial, reconstructed and traditional sheep housing for different characteristics constant: building (construction Index), healthy, ventilation on sheep productively traits in village management system.Randomly selected from13 flocks(more than100 ewes/flock)recorded 3578 sheeps.3, 6 and 4 flocks selected for traditional, reconstructed and industrial sheep housing respectively. The data were used about construction and equipment of sheep housing. For classification of data used of excel program and SAS package for statistical analysis. The results of this study showed that total mean of surface closed area was 2.05 m2/head. The mean of closed housing in traditional sheep housing was 0.94 m2/head (smallest), reconstructed and industrial sheep housing were 3.51 and 3.71 m2/head respectively(largest), between traditional and other groups were significant(P<0.05).The least of yard area was traditional sheep housing (0.73 m2/head), reconstructed sheep housing (3.36 m2/head) and the mat was industrial sheep housing (5.13 m2/head). The mean of length, high and depth of feeding trough and feeds storage industrial housing were higher than other housing system (P<0.05).Reproductive of industrial sheep housing were higher than traditional sheep housing (P<0.05). Number of feedstuff (forage and grain) used of ration industrial and reconstructed sheep housing was higher than traditional sheep housing.In conclusion in this experiment obtained that the better and the first housing was industrial sheep housing and then the second was reconstructed and in total two housings were better than traditional sheep housing.
Key word: Sheep housing, construction Index, sheep production ,village management system.