عوامل مدیریتی و تغذیه ای مؤثر بر لنگش در گاوهای شیری

مقدمه :

لنگش مشکل مهم بسیاری از مزارع پرورش صنعتی گاوهای شیری است . لنگش پس از ورم پستان و نقایص تولید مثلی در رده سومین ناهنجاری رایج در پرورش گاوهای شیری است . هزینه های لنگش شامل درمان ، کاهش تولید شیر ، کاهش عملکرد تولید مثلی و افزایش حذف می باشد .

لنگش عبارت است از  التهاب لایه ها و برآمدگی های درون سم .

اعمال لایه های سم عبارتند از :

- گرفتن فشار سم در هنگام تماس با زمین است .

- تولید بافت شاخی دیواره سم و پاشنه است .

لنگش به سه شکل وجود دارد :

  1- حاد

  2- تحت بالینی

 3 – مزمن

1 - لنگش تحت بالینی :

رایج ترین شکل لنگش در گله های شیری است . اغلب قابل تشخیص نیست چون حیوان هیچگونه علامت قطعی لنگیدن از خود نشان نمی دهد . این مرحله از بیماری ناشی از صدمه دیدگی های فیزیکی به سم یا آسیب های باقیمانده از لنگش حاد می باشد .

آسیب باقیمانده در این بافتها منجر به :

- تولید بافت شاخی نامرغوب

- نرم شدن و آسیب هر چه بیشتر دیواره و پاشنه سم

- جداشدن استخوان پدال از دیواره و پاشنه سم

مشخص ترین علائم در این فرم ، کم رنگ شدن و رزد شدن ، خونریزی و زخم شدن پاشنه است .

2- لنگش مزمن :

- اگر فرم تحت بالینی لنگش درمان نشود به فرم مزمن تبدیل می شود .

- طی این مرحله ، تخریب پیش رونده سیستم عروقی و ساختارهای داخل سم رخ داده که نتیجه آن لنگیدن حیوان است .

3- لنگش حاد :

این حالت در نتیجه تغذیه جیره های با مقادیر زیاد کنسانتره و    مقدار کم فیبر مؤثر رخ می دهد . کاهش PH شکمبه و خون ، منجر به:

1. آسیب دیواره مویرگ های سم

2.  خونریزی داخلی

3.  تورم لامینا وپاپیلای سم

4.  درد همراه با لنگید ن شدید حیوان

اثرات نحوه توزیع خوراک بر لنگش در گله های گاو شیری :

تجزیه خوراک :

 خطاهای محاسبه مقدارمواد مغذی تحویلی ناشی از خطای برآورد ترکیب موادمغذی اجزاء جیره می باشد .

   خطاهای آنالیز مواد مغذی درنتیجه :

   1. ضعف نمونه برداری                  

   2. تعداد ناکافی نمونه های خوراکی وآنالیز آن

   3. عدم دقت در آنالیز می باشد .

تفاوت بین خوراک آزمایش شده وآنچه که به حیوان داده میشود ناشی از :

   1. متغیر بودن علوفه ها در سیلوهای زمینی

   2. ناهمگونی نسبی نمونه ها

   3. برداشتن خوراک از سطح  می باشد .

 تصحیح ماده خشک اجزای جیره :

دلایل ایجاد خطاهای براوردمصرف خوراک :

   1. اشکال در تعیین DM اجزای مرطوب جیره ، به متناسب آن تصحیح جیره براساس مقدار  DMتعیین شده  برای حفظ نسبت صحیح و مداوم DM . ( بویژه در مورد نسبت DM علوفه به کنسانتره )

   2. خطا در تعیین ماده خشک جیره در مزرعه

   3. خطاهای ایجادشده  در محاسبه ماده خشک نمونه یا تصحیحات ضروری ماده خشک جیره .

مقدار تغذیه اجزای جیره :

 خطاهای محاسبه مقدار عرضه خوراک به دلیل افزودن  مقدارنامناسبی از اجزای مختلف ، به جیره کاملا مخلوط می باشد

 خطای فوق در نتیجه خطای ایجاد ارتباط صحیح بین متخصص تغذیه ، مدیر گاوداری و فیدر ایجاد می شود. تغذیه یک جیره مخلوط یا تغذیه مقداری از خوراک روزانه به صورت مجزا ، منع بزگی از اختلاف مصرف مواد مغذی بین گاوهای یک گروه می باشد .  امروزه برنامه های کامپیوتری به دلیل تهیه  دستورالعمل دلخواه تهیه خوراک در هر بار آماده سازی وثبت کردن اجزاء اضافه شده به جیره ودر نهایت کل مقدارخوراک در هریک با پخش خوراک در هر آخور از توانایی بالایی برخورداراند و می توانند به اطمینان از همگونی روزبه روز و دفعه به دفعه تهیه جیره کاملا مخلوط صحه بگذارند .

مخلوط کردن :

 تهیه مخلوط های اشتباه و غیر همسان ، ناشی از سوء مدیریت فرآیند مخلوط کردن است .

 خطاهای مخلوط کردن می تواند به دلایل زیز نیز رخ دهد :

 1. حجم بسیار کوچک مخلوط تهیه شده ( مشکل رایج جیره های انتقال )

 2. بیشتربودن حجم مخلوط نسبت به ظرفیت مخلوط کن

 3. سعی بر مخلوط کردن مقدارزیادی علوفه خشک در جیره ( میتواند مشکلات توزیع نیز ایجاد کند )

 4. ترتیب نادرست مخلوط کردن

 5. مخلوط کردن نادرست یا مخلوط کردن به مدت بسیارکم

 6. مخلوط کردن بیش ازحد یا مخلوط کردن به مدت طولانی (باعث کاهش اندازه ذرات برخی از اجزاء یک مخلوط می شود .)

توصیه میشود که جیره کاملأمخلوط بر اساس ماده تر 8 تا10 در صد ذرات درشت یا ذراتی که در غربال بالایی جداکننده ابداعی دانشگاه پنسیلوانیا می ماند ، باشد . پوسین و همکاران(1995) در بررسی روی 49 گاوداری صنعتی ،مقدار ذرات درشت رادر گله های مبتلا به مقدار زیاد و کم لنگش  به ترتیب 9/7 و 5/3 درصد (براساس ماده تر) گزارش کردند  .

اثرات مدیریت آخور برلنگش در گله های گاوشیری   :  

الگوی وعده ای خوراک :

 PH شکمبه پس از هروعده کاهش مییابد که مقدار کاهش PHبا افزایش مقدار خوراک در هروعده و کاهش تراکم NDFجیره شدت می یابد .

 عواملی که باعث تغذیه از جیره های کاملامخلوط می شود ، عبارتند از:

 1. فضای کم آخور          

 2. محدودیت زمان دسترسی به خوراک

 3 . برنامه نامنظم خوراک دهی                              

 4. تغذیه نامنظم جیره کاملا مخلوط

 5. تغذیه محدود در مقایسه با باقی ماندن 5 تا10 درصد خوراک در آخور 

 6. رقابت در آخور

عواملی که موجب تشدید لنگش می شوند :

1- ترکیبی از فضای محدود آخورومحدودیت زمان دسترسی به خوراک

2- افزایش جمعیت دامها در بهاربند و فضای کم آخور

3- انحراف 2تا4 ساعتی از برنامه معمول خوراک دهی (طبق مطالعات میلتون ،1998)

 عرضه بیکربنات سدیم در حیره (75/0 تا1/0 درصد ماده خشک جیره ) کاهش PH  جیره را تعدیل می کند . یونوفرهای موننسین و لاسالوسید تراکم اسید لاکتیک را در آزمایشات in vitro کاهش داد ( ناگارجا 1987) کاتیون(1999) اثرات مشابهی از تغذیه ویرجینامایسین گزارش کرد .

انتخاب :

 گاو برعلیه ذرات درشت انتخاب انجام می دهد .  تنوع و اختلاف انتخاب دربین گاوها زیاد است .

 عواملی که یک جیره کاملا مخلوط رادر معرض انتخاب قرار می دهد عبارتند از :

 ماده خشک علوفه و کل مخلوط  ، چوب بلال سیلوی ذرت ، اندازه ذرات علوفه و کل مخلوط ، کیفیت علوفه خشک ، تعداد دفعات خوراک دهی ، زمان دسترسی به خوراک ، مقدارعلوفه خشک اضافه شده به مخلوط  و فضای آخور  . چنانچه مشکل گله انتخاب خوراک است ،یکی از موارد زیر بایستی مدنظر قرارگیرد :

تغذیه مقادیر کمتر جیره های کاملا مخلوط به دفعات بیشتر  ، افزودن مقدارکمتری علوفه خشک به مخلوط  ، استفاده از علوفه خشک مرغوب تر  ، کوچکتر کردن اندازه علوفه خشک  ، استفاده از علوفه خشکی که انعطاف پذیرتر باشد

فرآوری سیلوی ذرت  ، افزودن آب به جیره کاملامخلوط خشک ، افزودن ملاس مایع به جیره کاملا مخلوط با هدف چسباندن ذرات ریزتربه یکدیگر .   

خوراک دهی و مدیریت گاو در دوره انتقال :

تغذیه هدفمند Lead))، یعنی افزایش مقدارکنسانتره در جیره کاملا مخلوط ،طی 2 تا3 هفته قبل از زایمان . تغذیه کمتر از حدمعمول و همچنین تغذیه بی رویه کنسانتره به روش Lead خطر ابتلا به اسیدوز را دوچندان می کند . ظرفیت جذب اسیدهای چرب فرار از شکمبه در دوره انتقال در کمترین حد خود است .

مقدارپیشنهادی برای جیره های کاملاً مخلوط در دوره انتقال :

1- 75/0 درصد وزن بدن یا kg5/4 الی 5/5 کنسانتره به ازاءهر رأس در روز

2- حداقل 21 % NDF علوفه ای( براساس DM )و نیز 35% کربوهیدرات غیر فیبری . (طبق راهنماییهای شیور و کرز )  آسایش گاو ، تهویه و مدیریت آخور برای گاوهای دوره انتقال اهمیت دارد. 

مدیریت عوامل غیرتغذیه ای :

علاوه برتغذیه ، عوامل محیطی و مدیریتی نیز در گسترش لنگش نقش دارند . طراحی بهاربندها ، مدیریت،جنس سطح بهاربنددر بروز لنگش مؤثرند .

پوشش کف بسترو لنگش :

طبق مطالعات اپیدمیولوژیک ،پوششهای بتونی، همچنین پله های جلوی آخوردر شیوع لنگش مؤثرند . طبق مطالعات برگستن (1994) همبستگی مثبتی بین مقدارزیاد تخریب بافت سم  و سطوح بتنی وجود دارد . پله یا هر منبه پدیدآورنده اختلاف سطح با کف بهاربند ،می تواند باعث بروز مشکلات مرتبط با تدریج نابرابروزن بین سمها و همچنین روی خود سم گردد.

طراحی بهاربند و لنگش :

در گاوهای موجود دربستر نسبت به موقعی که در بهاربند بودند ، به دلایل زیر آسیبهای سم کمترو خفیف تر دیده شد ه :

1- زمان طولانی تر ایستادن

2- زمان کمترخوابیدن

3- تغییروضعیت از حالت ایستاده به خوابیدهبه دفعات بیشتر .

 نتیجه اینکه تأمین محیط استراحت راحتر که به استفاده بهینه منجرشود ،می تواند سلامت را بهبود بخشد .

سم چینی و مراقبت ازسم :

مراقبت ازسم یک روش ضروری مدیریت بهداشت است که موجب بهبود تولید می گردد. سم چینی سالی دو بار انجام می شود .

سم راباید طوری چید که :

1- جهت سطح بالایی آن به سمت دیواره های بیرونی سم برگردد     

2- وزن بدن باید به طورمساوی بین سمها توزیع شود

 حوضچه های حمام پا:

 این حوضچه ها در درمان شرایطی که مربوط به لنگش تغذیه ای ، آبسه هاویازخمهای پاشنه باشد کمتر سودمند است .

حمام مرطوب سولفات مس :

محلول 10 درصد آن توصیه می شود که برابر است با 6/5 کیلوگرم از آن د ر100لیترآب .

حمام خشک سولفات مس:

 برای تهیه حمام خشک سولفات مس 1قسمت مس پودرشده را با 9 قسمت سنگ آهک رقیق شده مخلوط می کنند . در بیشتر گاوداریهاحمام مرطوب سولفات مس رایجتر است .

 فرمالین :

محلول 5% فرمالین (41لیتر فرمالدئید 36درصد در 96لیتر آب)نیز مؤثر است .  استفاده مکررفرمالین سم را سخت می کند .

سولفات روی :

 از محلول 20% سولفات روی ( 3/15 کیلوگرم سولفات روی منو هیدرات 36% در100 لیتر آب ) نیز استفاده می شود.  سولفات روی برای پا سوزآورنبوده و هرروزمی توان از آن استفاده کرد .

منبع:

  قربانی .غ ,اسدی الموتی .1382 . مدیریت پیشرفته گاوهای شیری,انتشارات جهاد دانشگاهی

مایه کوبی در دام و طیور

جدول راهنمای مایه کوبی در گاو

نام واکسن	نام محلی بیماری	بهترین وقت مایه کوبی	دفعات تزریق	مقدار تزریق  و محل تزریق	سن مناسب برای تزریق	طریقه مصرف  و نگهداری	شکل بسته بندی	ملاحظات
تب برفکی	طبقه ،طبکه ، داباء ، دهن زخمی	تمام فصول	هر چهار  ماه یکبار	نسبت به جثه زیر جلد  غبغب	از سه ماهگی به بالا 2 تا 5 سی سی	داخل یخ	مایع قرمز  به رنگ روشن	بهتر است  قبل از جفتگیری  و بعد از زایش  تزریق گردد
طاعون	گاو میری	تمام فصول	دو تزریق  برای تمام  عمر	زیر جلد  گردن	یک تزریق بین 3 تا 6 ماهگی و یک تزریق بالای یکسال	داخل یخ	بصورت  لیو فیلیزه  همراه با  حلال
شاربن	کیسه کش	15 اسفند تا آخر خرداد	هر 10 ماه  یکبار	زیر جلد گردن	از 3 ماهگی تا دآخر عمر	دور از نور  و گرما	محلول  بیرنگ
شاربن علامتی	قنبر	اول پاییز	یکبار در سال	نسبت به جثه زیر جلد  گردن	از 9 ماهگی تا پایان عمر	دور از نور  و گرما	محلول زرد روشن
توام شاربن علامتی و پاستورلوز	ابو حینر ابو جرز	اول پاییز	یکبار در سال	نسبت به جثه  در زیر جلد  گردن	از 9 ماهگی تا پایان عمر	دور از نور  و گرما	محلول  زرد روشن
بروسلوز گاوی اس- 19	بچه اندازی	فصل معین  ندارد	یکبار در  تمام عمر	زیر جلد استخوان  شانه	4 تا 6 ماهگی	داخل یخ	سفید شیری رنگ	در گاوهایی  استفاده  شود که  موارد مثبت  در آنها یا  گله های  مجاور دیده  شده است
توبرکولین آزمایش  سل گاوی		فصل معینی  ندارد	هر سه  ماه یکبار	بین جلدی  در وسط گردن	از سه ماهگی	داخل یخ	نوع مرغی  قرمز نوع  گاوی زرد

توجه : 1- به تاریخ انقضاء واکسن توجه گردد 2- قبل از مصرف واکسن را تکان دهید 3- به طریقه مصرف و نگهداری واکسن توجه گردد

بیماریهای انگلهای داخلی دامها و داروهای ضد انگل خارجی

نام انگل	شکل انگل	علائم بیماری	علائم  کالبدگشایی	فصل درمان	نوع درمان	مقدار مصرف  داروئی
کرم کدو (تنیازیس)	کرمهای بزرگ  پهن ،نواری و بند بند است  که دارای یک  سر کوچک و بدن بندبند  هستند که به  طول 1 الی 18 متر میرسد	کم خونی ، کنده شدن  مو ،اسهال  شدید و لاغری	وجود کرمهای  بندبند به  پهن در روده	بهار و تابستان	قرص تنیرازی  قدیم مبندازول	هر 20 کیلو  وزن بدن دام یک قرص مصرف شود
استرونژیلوز ریوی  (کرم پف)کرم ریه	کرمهای نخی شکل سفید  رنگ که به طول 25 الی  100 میلیمتر می رسد	کنده شدن  مو، لاغری  ،پریدگی  رنگ مخاطات  ،سرفه و ترشح مواد چرکی از بینی میباشد	وجود کرمهای  نخی شکل در برنشها  وانشعابات  ریه	بهار و تابستان	آلبندازول  یا نیلورم  ویا تیبنزول	آلبندازول : گوسفند و بز هر 20 کیلو وزن یک قرص گاو هر 100 کیلو وزن یک قرص نیلورم: در هر 50 کیلو وزن نصف  بلوس تیبنزول :به هر 20 کیلو نیم الی  یک قرص
استرونژیلوز گوارشی  (کرم شیردان ) (قزل قورت)	نخی شکل  قرمز رنگ  که به طول  14 الی 30 میلی متر می رسد	کم خونی  ،کنده شدن  مو،لاغری  پریدگی رنگ مخاطات  ورم آبکی زیر فک	وجود کرمهای  نخی شکل  قرمز رنگ  در داخل شیردان	بهار و تابستان	نیلورم یا  بان مینی یا  تی بنزول و  یا آلبندازول	نیلورم:در هر  50 کیلو نصف  بلوس بان مینی : در هر  25 کیلو یک  قرص تی بنزول:هر  20کیلو وزنیک قرص آلبندازول : گوسفند هر  20کیلو یک قرص گاوهر 100کیلو یک  قرص
آسکاریس	دراز سفید  مایل به زرد طول آن تقریباً به 30سانتیمتر  می رسد	دل درد شدید ، بی اشتهایی  و رشد دام بطئی و یا متوقف  می گردد	وجود کرمها  در داخل  روده باریک	بهار ویا پائیز	آلبندازول	گوسفند و بز : هر 20 کیلو وزن یک قرص گاو :هر 100 کیلو یک قرص
کپلک  (فاسیولاهپاتیکا)	کرمهای برگی  شکل و سبز  رنگ داخل مجاری صفراوی  به طول یک الی دو سانتیمتر	کم خونی،  تورم گلو ،اسهال،  کنده شدن  مو ،  لاغری شدید	کرمهای  برگی شکل  داخل کبد و کیسه صفرا	بهار تابستان پائیز	بیلوان ام راناید آلبندازول	بیلوان ام:هر  25 کیلو یک  قرص راناید : هر 25 کیلو یک قرص آلبندازول :  گوسفند هر 20 کیلو یک  قرص  گاو  هر 100 کیلو  یک قرص
اکینوکوکوس  گرانولوزوس  (کیست هیداتیت)	کرم کوچک  بند بند که  اندازه آن به  چند میلیمتر میرسد  (3-6میلیمتر ) به صورت کیسه ای کوچک به اندازه دانه  برنج است	کوری ،فلجی  ،سردرد ،استفراق  ،در سگها  اسهال سستی و شکستگی  استخوان اغماء  و بالاخره مرگ	کیست های  کوچک و  بزرگ به  اندازه یک توب  تنیس به  کبد ،ریه،  مغز ، نخاع ،  ستون فقرات  ، کلیه ، طحال داخل  کیست ها مایع و تعداد   زیادی کرم  وجود دارد	برای پیشگیری  باید سگهای  خانگی و گله را باید  داروی ضد انگل داد	در انسانها  عمل جراحی  و در دامها درمان مناسب وجود ندارد و عمل جراحی  غیر اقتصادی  است	قرص:درونسیت سگهای متوسط  2قرص سگهای  بزرگ3 قرص

مایه های مورد مصرف در گاو

نام بیماری	نوع مایه	زمان تزریق
آنا پلاسموز	1- خون حاوی آنتی ژن زنده وفعال 2-واکسن از آنتی ژن کشته شده	به گوساله های زیر یک سال در فصل زمستان 2 تزریق به فاصله 4 هفته و سپس سالیانه یک تزریق
شاربن	1-واکسن هاگدار تخفیف حدت یافته 2- آناکالتوز 3- واکسن ضعیف شده	هر بهار در مناطقی که بیماری بومی است . هر بهار در مناطقی که بیماری بومی نیست ولی احتمال آن میرود . هر بهار در مناطقی که بومی است .
شاربن علامتی	آناکالتوز	در حیوانات 6تا 12 ماهه تزریق  می شود .
بوتولیزم	c وb  توکسوئید تیپ	قبل از چرای آزاد در مناطق تزریق می شود .
بروسلوز	S19 1- واکسن لئو فیلیزه 2-واکسن کشته شده 45.20	یک تزریق بین 4 تا 8  ماهگی یا حدود 6 ماهگی . بالای 6 ماهگی دو تزریق به فاصله چند هفته.
پلوروپنومونی واگیر	واکسن آداپته شده به جنین مرغ	به گوساله ها در مناطقی که بیماری بومی است .
اسهال گوساله ها کلستریدیوم پرفرانژنس	BوC 1- آناکالتوز تیپ B و  CوD2- آنتی سرم تیپ	قبل از وضع حمل به مادر تزریق گردد .
هپاتیت نکروزان	آناکالتوز	اوایل بهار یک تزریق به صورت سالیانه.
تب برفکی	واکسن کشته شده با فرمالین	در مناطقی که بیماری بومی است در فصل بهار .
برونشیت عفونی گاوان آی- بی- آر	واکسن از ویروس تغییر ماهیت یافته	یک تزریق به طور سالیانه

واکسن و درمان و پیشگیری در گاو

نام بیماری	نوع مایه	زمان تزریق
هموگلوبینیو ری باسیلی کلستریدیوم همولیتیکوم	آناکالتوز	مصونیت در یک فصل چرا میدهد
لپتوسپیروز	آناکالتوز	مصونیت 3تا 6 ماهه میدهد
خیز بد خیم	آناکالتوز	معمولاًمصونیت برای تمام عمر می دهد
پاستورلوز	باکترین	10 تا 14 روز قبل از اینکه استرسی به حیوان داده شود تزریق شود
پیروپلاسموز	کنه آلوده به پروتو زوآ	1 یا 2 کنه قبل از چرا در مرتع به روی پوست حیوان قرار داده شود
طاعون	واکسن آداپته شده بر روی بز و خرگوش و یا تخم مرغ کشته شده	به مدت یکسال مصونیت میدهد
سالمونلوز	باکترین که به وسیله فرمالین یا آلوم رسوب داده شده	جهت مصونیت نوزاد به مادر تزریق شود و یا مستقیماً به گوساله تزریق شود
اسهال ویروسی گاوان	واکسن تغییر ماهیت یافته	مصونیت برای تمام عمر
ورم پستان استافیلوکوکی	توکسوئید	قبل از زایمان تزریق شود مدت مصونیت معلوم نیست
ویبریوز	باکترین	2 تزریق به فاصله 2 هفته قبل از فصل جفت گیری
هاری	واکسن تغییر ماهیت یافته بر روی سلول سگ	مورد استفاده برای سگ ، گربه ، اسب ، گاو ، گوسفند و بز دارد و مصونیتش طولانی است
کرم ریه (دیکتیوکولوس )	لارو اشعه زده شده	دو دفعه به فاصله 6 هفته

مایه های مورد مصرف در گوسفند

نام بیماری	نوع مایه	زمان تزریق
شاربن	1-واکسن هاگدار تخفیف حدت یافته 2-واکسن ضعیف شده 3-آناکالتوز	هر بهار در مناطقی که بیماری بومی است هر بهار در مناطقی که بیماری بومی است هر بهار در مناطقی که بیماری بومی نیست ولی احتمال وقوع آن میرود
هپاتیت نکروزان	آناکالتوز	چند تزریق با فاصله مورد نیاز است
شاربن علامتی	آناکالتوز	قبل از چرای آزاد تزریق شود
اکتیمای مسری	واکسن از پوسته خشک شده زخم	قبل از مصرف چرا به بره ها تزریق شود
زبان آبی	واکسن کشت شده بر جنین مرغ	به بره ها قبل از شیر گرفتن
بوتولیزم	توکسوئید تیپ C	در مناطقی که بیماری بومی است قبل از چرا در مراتع
آنتروتوکسمی	آناکالتوز تیپ D	به بره ها 2 هفته قبل از چرا و به میش ها 3 هفته قبل از زایمان
آبله	1-واکسن کشته شده 2-واکسن زنده از ویروس ضعیف شده	سالیانه تزریق میگردد مصونیت به مدت 14 ماه ایجاد میکند و علائم سیستماتیک ملایمی در حیوان ایجاد می کند
آگالاکسی	1-واکسن زنده تخفیف حدت یافته 2-واکسن کشته شده	قبل از جفتگیری به میش ها تزریق میگردند . به مدت چند روز تولید شیر کاهش می یابد
پلوروپنومونی واگیر	واکسن از میکروب زنده	در مناطقی که بیماری بومی است سالیانه تزریق میگردد
سقط جنین گوسفندان	واکسن تهیه شده از پرده های جنینی آلوده	یک تزریق برای یکسال مصونیت میباشد
بیماری یون	باکترین	به بره های  6 تا 7 ماهگی 1cc تزریق میگردد
لوپینگ ایل	واکسن فرمالین زده از بافت عصبی	به بره های هنگام از شیر گرفتن تزریق گردد
اسهال بره ها	آناکالتوز تیپ B	به میش حامله 3 هفته قبل از زایمان تزریق گردد
خیز بد خیم	آناکالتوز	به بره ها هنگام از شیر گرفتن تزریق شود
پاستورلوز	باکترین	10 تا 14 روز قبل از اینکه استرس به حیوان داده شود تزریق گردد
کزاز	1-توکسوئید 2-آنتی توکسین (پادزهر )	مصونیت یکساله ایجاد مینماید برای درمان فوری

مایه های مورد مصرف در طیور

برونشیت عفونی	واکسن لئوفیلیزه	به جوجه ها از طریق آب یا چکاندن در چشم یا بینی در 3 نوبت 7 تا 14 روزگی ،4 تا 5 هفتگی و بالاخره 14 تا 16 هفتگی
لارنکو تراکئیت	واکسن کشت شده بر جنین مرغ	در چشم طیور سالم بالای 6 هفتگی چکانده شود
آبله طیور	واکسن لئو فیلیزه	حداقل یک ماه قبل از تولید تخم در خراش سطحی روی پوست  ریخته میشود
پاستورلوز	باکترین	2 تزریق زیر پوست به فاصله یک ماه
مارک	واکسن کشته شده	یک روزگی زیر پوست یا داخل پرده صفاق ریخته میشود
نیوکاسل	ویروس زنده B1 و لاسوتا	از طریق آب یا چکاندن در چشم و اسپری ، در یکروزگی با 2 هفتگی و سپس 2 تا 3 ماه یکبار
گامبورو	واکسن پاساژ شده بر روی جنین مرغ	معمولاً در سن 7 تا 10 روزگی استفاده می گردد

نقش نور در تولیدات طیور

مقدمه :

مبحث نور یکی از جذاب ترین موضوعات در صنعت طیور می باشد . از سالهای دور داستانهای فراوانی بر پایه تجربیات شخصی و کارهای تحقیقاتی شناخته شده است . اما شناخت درست از نقش نور ، مقدار ، مدت نور دهی و رنگ نور داده شده هنوز در پرده ابهام می باشد .

حساسیت به رنگ ها

سیر تکاملی ماکیان و انسان بسیار متفاوت بوده ، تشابه ساختار مغز ماکیان به مغز خزندگان در مقایسه بیشتراست.

لامپ های تنگستن ( Incandescent ) غالباً ته رنگ قرمز داشته ، اما ته رنگ لامپ های فلورسنت به آبی متمایل می باشد ، علت این امر تولید بیشتر امواج با طول موج طویل و متمایل به قرمز در لامپ های تنگستن و تولید امواج آبی و سبز توسط لامپ فلورسنت می باشد . حساسیت مرغ ها به رنگ نور واجد اهمیت کاربردی نیز می باشد ، این بخش از طول موجهای قابل تشخیص برای چشم محدوده کوچکی بین 400 تا 700 نانومتر می باشد .

تفاوت حساسیت ماکیان و انسان :

ماکیان حساسیت متفاوتی با انسان دارند . در نتیجه اندازه گیری شدت نور بر حسب لوکس تخمین دقیقی از شدت نور ادراک شده  توسط ماکیان بدست نمی دهد . طیور لامپ فلورسنت را 30 درصد درخشان تر از لامپ تنگستن درک می کنند .

دامنه وسیع تر بینایی مرغها :

مرغها بر خلاف انسان ، قادر به دیدن طول موج های فرابنفش بیش از 320 و کمتر از 400 نانو متر نیستند . بعضی از موارد مشابه مانند جهت یابی و تشخیص فصل که در نور معمولی چندان واضح نیستند ، در نور ماورای بنفش کاملاً آشکار می باشند . مرغها در هیچ طول موجی حساسیت کمتری از انسان ندارند . به عنوان مثال آرام بودن مرغها در نور آبی .

رژیم نور در پرورش جوجه های گوشتی

در مورد نور سه مسئله باید مورد برسی قرار گیرد که عبارتند از :

1- دوره نور دادن یا الگوی نور

2- شدت نور

3- رنگ نور

دوره نور دادن یا الگوی نور :

استفاده از روش متناوب نور در مرغان گوشتی از نظر راندمان مصرف غذا نتیجه بهتری می دهد . از محاسن روش نور متناوب کاهش موی پرها روی لاشه است . در روش مداوم نور جوجه ها در هر زمان به غذا دسترسی دارند ولی راندمان تبدیل غذا کمتر از حالت نور متناوب است .

شدت نور :

در پرورش جوجه های گوشتی از نور با شدت کم استفاده می شود . زیرا اگر شدت نورکم باشد حرکت جوجه کم و در نتیجه اتلاف انرژی کم می شود . هر چه نور در سالن های پرورش کم باشد امکان اشاعه کانی بالیسم نیزکم می شود .  در سالن های پرورش جوجه های گوشتی شدت نور حدوداً برابر با 3 تا 4 وات در هر متر مربع است .

رنگ نور :

از لحاظ رشد جوجه بین رنگ نور قرمز و نور سفید تفاوت بارزی نیست ولی امروزه بیشتر از نور قرمز استفاده می شود . استفاده از نور قرمز باعث کاهش کانی بالیسم می شود٬ زیرا تمام محیط را قرمز کرده و جوجه ها قادر به تشخیص خون از سایر مواد نیستند .

 استفاده از نور قرمز باعث

1- آرامش بیشتر در جوجه ها

2- کاهش تحرک می شود. لذا ٬ اتلاف انرژی کمتر است .

رژیم نور در پرورش مرغ های تخم گذار :

اثر نور مصنوعی از طریق غده هیپوفیز و افزایش ترشح هورمون های این غده سبب افزایش در تولید تخم مرغ می گردد . البته نور مرئی است که سبب تحریک غده هیپوفیز می گردد . نور فرا بنفش یا مادون قرمز اثری بر غده هیپوفیز ندارند .اگر جوجه های یکروزه تحت روش افزایشی روزانه نور باشند زودتر از جوجه هایی که به طور ثابت 14 ساعت نور دریافت کرده اند بالغ می شوند . و اگر همین جوجه های یکروزه با روش کاهشی روزانه مواجه باشند نسبت به جوجه هایی که 14 ساعت نور می گیرند بالغ می شوند . نور باعث تحریک بیشتر یا کمتر غده هیپوفیز می گردد و در نتیجه ترشحات آن بیشتر و یا کمتر می شود .

دیر رس کردن یا زود رس کردن بیش از حد مرغ نتایج مثبتی نخواهد داشت ، زیرا :

1 - در جوجه های زودرس تخم مرغ های تولید شده کوچک و ممکن است به علت عدم تکامل لوله تخم ، این لوله در اثر عبور تخم پیچیده و یا پاره شود .

2 - اگر جوجه ها دیرتر بالغ شوند اگر چه وزن تخم های آنها بیشتر می شود ولی تولید سالیانه آنها کم می شود .

شدت نور :

در دوره رشد و تخمگذاری شدت نوری معادل یک فوت کندل یا 4-3 وات بر هر متر مربع در سطح جوجه ها توصیه شده است . افزایش شدت نور اثر مثبتی در تولید تخم مرغ ندارد . برای تامین چنین شدتی از لامپ های 40 واتی در ارتفاع 2.5-2 متری و به فاصله 3.5 متر از یکدیگر استفاده می شود .

در جدول زیر شدت نور برای انواع طیور مشخص شده است .

نوع طیور	سن	ولتاژلامپ	شدت نور (لوکس )
جوجه های یکروزه	7-0روزه	40	20
نیمچه های جانشین	10-1هفته	40	5
مرغهای تخمگذار و مادر	20 هفته به بالا	40	7.5
جوجه های گوشتی	9-1 هفته	40	2.5
خروس اخته	16-8 هفتکی	40	2.5
بوقلمون
نیمچه	7-0 روزگی	100	50-30
در حال رشد	30-1 هفته	40	20
مادر	36-3 هفته	60	30
اردک	تمام سن	40	20-10

رنگ نور :

در پرورش جوجه های در حال رشد و مرغان تخمگذار از نور سفید و قرمز استفاده می شود .در سالن های مرغداری از لامپ های مهتابی نباید استفاده کرد زیرا مقداری نور آبی تولید می شود که اثر نامطلوب دارد . 

استرس مربوط به نور در پولتها :

تحریک نامناسب نور سبب توقف تولید تولید تخم مرغ و رشد می شود . معمولترین تاثیر فیزیولوژیک نور بر روی رشد پولتها و همچنین بلوغ جنسی می باشد. اگر طول روز کم شود،بلوغ در پولتها به تعویق می افتد . عملاً تحت کاهش دورهنور دهی یا نور دهی دائم بلوغ پولتها کاهش می یابد. شدت زیاد نور ممکن است سبب پر ریزی و سایر مشکلات وابسته در پولتها،تخم گذارها،برویلر ها و بوقلمون های بالغ در شرایط نور کنترل نشده شود .

مزایای کنترل نور در مرغهای تخم گذار

1- کنترل بهتر بلوغ جنسی

2- کاهش مصرف غذا

3- یکدست بودن گله

که از این طریق می توان صرفه جویی های اقتصادی زیادی انجام داد.

رنگ نور در مرغهای تخم گذار:

رودنبرگ در سال 2004 گزارش داده است که نور زرد سدیمی و همچنین نور آبی_سبز سبب کاهش چربی سینه می شود.

دیگر اثرات مثبت این نور می توان تاثیرات مثبت ان بر روی زخم های پا و در نتیجه بهبود عمل راه رفتن را ذکر کرد.

نور قرمز سبب تحریک جنسی بیشتری می شود . نور آبی اثرات آرام بخش دارد . دالی وال و نگر در سال 2004 میلادی هیچ گونه تاثیر با معنایی را در نورهای رنگی در رشد وFCR بلدرچین مشاهده نکردند ، ولی میزان تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ با نور سفید فلور سنت بیشتر بود و همچنین تولید تخم های بارور نیز در روشنایی نور زرد بیشتر بود .

منابع:

1- پور رضا.ج.(1383)،پرورش و نگهداری،(اصول علمی و عملی پرورش طیور)

2-  ایزدی فر.م(2001.1.1)،اندازه گیری شدت نور و تعریف محیط نوری، مرکز اطلاع رسانی مرغداران ایران(IP IRAN) نشریه چکاوک شماره 56

3- لیسون.ا .سامرز.ج. ترجمه پوررضا.ج.ا.نیک خواه(1382 ) ،نور.پرورش مرغ مادر گوشتی

 4. Newsouthwales Governments porta

5. Mintoba Agriculture, food and Rural Initives.Maintoba Agriculture and foot .com

6. Lighting pullets.com,poultry fact sheet No.B Revised septamber2002RalfA.Ernest,Extension 

7. poultry  speei alist, Animal science Department,Univercity of colifornia.95616