بررسی مشکلات و اولویت های تحقیقاتی در بخش مدیریت و پرورش دام

بررسی مشکلات و اولویت های تحقیقاتی در بخش مدیریت و پرورش دام

(از دیدگاه کارشناسان و بهره برداران)

علی جوانروح علی آباد¹ ، ابوالفضل عباسی²، محسن شوکت فدائی³، عبدالرسول علامه ⁴، حمیدرضا سیدآبادی⁵ ، فتح ا... سرحدی⁶

1 و 5 - کارشناس ارشد پژوهشی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور ، 2 و 4 و 6 - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور ، 3 - عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی

چکیده

در این تحقیق با توجه به ساختار بخش های تولیدی، تحقیقاتی و اجرائی در زمینه پرورش دامهای مختلف درکشور، دو نوع پرسشنامه با عناوین پرسشنامه بهره برداران و پرسشنامه کارشناسان طراحی شد. این پرسشنامه ها توسط : الف ) تولید کنندگان (بهره برداران) ب) محققین، اساتید،مدیران تحقیقاتی، مدیران اجرایی و مروجین (کارشناسان) تکمیل گردید. در این تحقیق تعداد 111 پرسشنامه شامل 44 پرسشنامه کارشناسان و 67 پرسشنامه بهره برداران در مناطق مختلف پرورش دام و طیور کشور تکمیل گردید. اطلاعات بدست آمده بر اساس فراوانی مشکلات و راه حلهای ارایه شده طبقه بندی و اولویت های تحقیقاتی مربوط به مدیریت و پرورش دام از دید افراد فوق تعیین گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که مشکلات عدیده ای در زمینه پرورش دامهای مختلف کشور وجود دارد که بخشی از آن به ضعف دانش فنی و تجربی تولید کنندگان و بخش دیگر به نوسانات قیمت نهاده ها و محصولات دامی ونیز کمبود اعتبارات دولتی مربوط می شود. همچنین، اگر چه تا حدی بین مشکلات مطرح شده در بین تولیدکنندگان و کارشناسان توافق وجود دارد ولی نیازسنجی واقعی از مشکلات این بخش ها توسط دستگاههای اجرایی و تحقیقاتی صورت نمی گیرد و احتمالاً به همین دلیل انتقال یافته های تحقیقات با دشواری زیادی همراه است.

کلمات کلیدی : اولویتهای تحقیقاتی، مدیریت و پرورش دام ،بهره برداران، کارشناسان

مقدمه

در یک سیستم پویای تحقیقاتی، داشتن سیاست میان مدت و دراز مدت امری ضروری است. تولید محصولات غذایی باید در آینده، توسعه قابل ملاحظه ای یابد و برای دستیابی به یک پیشرفت قابل توجه، ضروری است که تولید محصولات غذایی از هم اکنون، بیش از 4 درصد، رشد سالانه داشته باشد. منبع اصلی این رشد سالانه، افزایش بازدهی در مقیاس سطح و زمان است که لازمه این افزایش بهره گیری از عمل و تکنولوژی های نوین و انجام تحقیقات با توجه به محدودیت منابع در هر کشور می باشد (سرخوش، 1375). صنعت دامپروری به عنوان یکی از اصلی ترین بخش های تولید مواد پروتئینی و لبنی اهمیت بسزایی در تغذیه انسانها دارد. علاوه بر تامین مواد غذایی، این صنعت نقش مهمی در اشتغال و ایجاد فرصت های جدید شغلی دارد (گلباف، 1384).تعیین اولویتهای تحقیقاتی روشی است که در آن ابتدا باید مشکلات را مورد شناسایی قرار داده و از میان آنها مهمترین را انتخاب و در نهایت بهترین روش را برای حل آنها برگزید(حجاریان،1376). در گذشته اولویت های تحقیقاتی غالبا توسط نیروی سیاسی و بازرگانی تدوین می شد(لوبولوا، 2000).  در حال حاضر نیز در کشورهای در حال توسعه به علت عدم آشنایی  محققان با روشهای علمی اولویت گذاری، تلاش کافی جهت اولویت بندی تحقیقات در آن کشورها کمتر به چشم می خورد(ضرغام، 1378). هدف از انجام این تحقیق بررسی مشکلات موجود در بخش مدیریت و پرورش کشور ، برنامه ریزی و ارائه راهکارهای منطقی با کمک صاحبنظران، کارشناسان و بهره برداران می باشد.

مواد و روشها

در این تحقیق، ابتدا وضعیت بخش ها و زیر بخش های مختلف تحقیقاتی، اجرائی و تولیدی کشور که در زمینه امور دام فعالیت دارند، از لحاظ ساختار سازمانی و وظایف ، شناسایی شد.(شوکت فدائی،1379). در مرحله بعد به منظور جمع آوری داده های تحقیق دو نوع پرسشنامه با عناوین : پرسشنامه کارشناسان و پرسشنامه بهره برداران طراحی شد. این پرسشنامه بر اساس وجود مشکلات و موانع شغلی موجود در بخش مدیریت و پرورش دام و ارائه پژوهشهای مورد نیاز و کاربردی جهت رفع این مشکلات طراحی گردید.  جهت ورود اطلاعات ارسال شده از استانهای مختلف ، یک بانک اطلاعاتی طراحی شد. به این ترتیب یک گزارش اولیه توسط بانک اطلاعاتی استخراج گردید .در این گزارش اولیه سه مشکل عنوان شده در هر پرسشنامه و عناوین پژوهشی ارائه شده منعکس شده بود. در مجموع تعداد 111 پرسشنامه که شامل67 پرسشنامه بهره برداران و44 پرسشنامه کارشناسان تکمیل گردید. انتخاب نمونه با توجه به وسعت فعالیت و ابزار تولید طبقه بندی شده و بر اساس روش سیستماتیک ، افراد مورد مطالعه انتخاب و با استفاده از روش دلفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و  بر اساس فراوانی مشکلات عنوان شده و همچنین مقطع تحصیلی پاسخ دهندگان اولویتهای تحقیقاتی در سطح کشور تعیین گردید. با توجه به این که اطلاعات از استانهای مختلف و توسط افراد متفاوت تکمیل شده بود، تنوع و سلیقه افراد در بیان مشکلات مشا به و ارائه راه حلها و عناوین پژوهشی امری طبیعی بود، لذا در مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات با دقت نظر لازم ، فراوانی مشکلات ارائه شده و درصد واقعی افراد پاسخ دهنده در یک موضوع خاص تعیین و ارائه گردید.

نتایج و بحث

نتایج حاصله از دیدگاه کارشناسان بخش مدیریت وپرورش دام نشان داد که : نوسانات قیمت نهاده ها وستاده ها در کشور و عدم سودهی،آشنا نبودن اغلب دامداران به اصول صحیح پرورش و عدم استفاده از یافته های تحقیقاتی،مشکلات بازاریابی و فروش محصولات دامی،عدم وجود مدیریت صحیح پرورش و کنترل بیماریها، به ترتیب با 22 ،14،13، 9 درصد،چهار مشکل عمده از مجموع 15  مشکل مطرح شده در این بخش  می باشد (جدول1). بهره برداران بخش مدیریت وپرورش دام مهمترین مشکلات خود را : تهیه و گرانی علوفه و کنسانتره و سایر هزینه‌ها ، کمبود نقدینگی دامداران و عدم همکاری امور دام ، وجود بیماریها و هزینه بالای دارو و درمان ، مشکل کمبود آب و خشکسالی ، به ترتیب با 27 ، 5/15 ، 15 ،11 درصد ، چهار مشکل عمده از مجموع 12     مشکل مطرح شده در این بخش  می باشد (جدول 2). نتایج این مطالعه نشان داد که طبق اطلاعات جمع آوری شده از نظرات کارشناسان و بهره برداران در زمینه مدیریت وپرورش دام ، مشکلات عدیده ای وجود دارد که بخشی از آن به ضعف دانش فنی و تجربی تولید کنندگان و بخش دیگر به نوسانات قیمت نهاده ها و محصولات دامی ونیز کمبود اعتبارات دولتی مربوط می شود. به همین دلیل سودآوری در این بخش قابل توجه نبوده و نارضایتی     پرورش دهندگان را به همراه داشته است. لذا برنامه ریزی تحقیقات در بخش مدیریت و پرورش باید براساس نیاز واقعی پرورش دهندگان و با همکاری دستگاههای اجرائی و تحقیقاتی صورت گیرد تا انتقال یافته های تحقیقاتی به تولیدکنندگان امکان پذیر باشد. بنابراین اگر دستگاههای اجرائی مشکلات خود را در بخش مدیریت وپرورش دام به صورت متناوب و شفاف در اختیار مؤسسات و مراکز تحقیقاتی قرار دهند احتمالاً مشکلات موجود در این بخش مرتفع خواهد شد.

جدول1- مهمترین مشکلات و اولویتهای تحقیقاتی در بخش مدیریت و پرورش دام از دیدگاه کارشناسان

	عنوان مشکل	اولویت‎های تحقیقاتی	فراوانی
اولویت‎ اول	نوسانات قیمت‌ نهاده‌ها و ستاده‌ها در کشور و عدم سودهی	بررسی تغییرات و نوسانات قیمت‌ نهاده‌های جاری-مقایسه سودهی فعالیتها در بخش دام و طیور با سایر بخشهای تولیدی-مطالعه بهره‌وری با توجه به هزینه کرد و سود- بررسی روشهای مناسب حمایت دولت در جلوگیری از نوسان قیمت‌ها-مطالعه تأثیر سود حاصل از پرروش دام در ایجاد انگیزه-بررسی تأثیر هزینه‌های خوراک در میزان بهره‌وری-مقایسه هزینه تولید در دامداریها	22%
اولویت‎ دوم	آشنا نبودن اغلب دامداران به اصول صحیح پرورش و عدم استفاده از یافته‌های تحقیقاتی	-مقایسه واحدهای پرورش مدرن با سنتی -مقایسه تولیدکنندگانی که از سطح سواد، آگاهی و علم بیشتری برخوردارند با گروهی که فاکتورهای فوق را ندارند- کاربرد نتایج تحقیقاتی در دامداری سنتی -بررسی میزان جذب افراد متخصص در واحدها	14%
اولویت سوم	مشکلات بازاریابی و فروش محصولات دامی	- بررسی روند صادرات و واردات و میزان عرضه و تقاضا-بررسی اقتصادی تولیدات دامی و روشهای سودآور نمودن آن-بررسی و مطالعه در زمینه روشهای مناسب انبارداری، عرضه و بازاریابی محصولات	13%
اولویت چهارم	عدم وجود مدیریت صحیح پرورش و کنترل بیماریها	- مقایسه روشهای آموزش مدیریت به دامداران و انتخاب بهترین آنها-بررسی نقش مدیریت در تولید و پرورش مناسب دام--بررسی و شناخت یک مدیریت بهداشتی در واحدهای پرورش دام-شناخت بیماریهای شایع در دامهای بزرگ و برنامه‌‌ریزی کارآ در جهت رفع آنها	9%

توضیح: جدول فوق 4 مشکل عمده از 15 مشکل مطرح شده از نظر کارشناسان مدیریت و پرورش دام  می باشد

جدول2-  اهم مشکلات و اولویتهای تحقیقاتی در بخش مدیریت و پرورش دام از دید گاه بهره برداران

	عنوان مشکل	اولویت‎های تحقیقاتی	فراوانی
اولویت اول	مشکل تهیه و گرانی علوفه و کنسانتره و سایر هزینه‌ها	- بررسی امکان تخصیص وام در زمان مناسب جهت تهیه علوفه و کنسانتره دامی- مطالعه روشهای مناسب کاهش تعداد دام بدون کاهش تولید -بررسی نقش تعاونیها در تأمین به موقع علوفه و کنسانتره-مطالعه در زمینه حذف واسطه‌ها در بازار خرید و فروش علوفه و کنسانتره	27%
اولویت‎ دوم	کمبود نقدینگی دامداران و عدم همکاری امور دام	- مطالعه در زمینه روش‌‌های حمایت مالی دولت و پرداخت وامهای بلندمدت و بدون بهره -بررسی راههای آسان کردن پرداخت وام و حذف سودهای بانکی برای تولیدکنندگان	5/15%
اولویت‎ سوم	وجود بیماریها و هزینه بالای دارو و درمان	مطالعه روشهای آموزش دامداران در خصوص نحوه پیشگیری از بیماریها و ضدعفونی و واکسن زدن دامها-بررسی امکان ارائه دارو به قیمت تعاونی از طرف شبکه‌های دامپزشکی -روشهای دادن سوبسید به داروهای موردنیاز دامداران-بررسی نقش تعاونیها در توزیع داروهای موردنیاز دامداران و حذف واسطه‌گری	15%
اولویت چهارم	مشکل کمبود آب و خشکسالی	- امکان گسترش شبکه آبیاری به منظور تأمین موردنیاز دامداران و احشام-امکان استفاده از روشهای پیشرفته آبیاری به منظور کاهش هدر رفت آب و ذخیره‌سازی آب برای فصول کم آب	11%

توضیح: جدول فوق 4 مشکل عمده از 12 مشکل مطرح شده از نظر بهره برداران مدیریت و پرورش دام  می باشد

منابع

1.       حجاریان،ا. (1376) راهنمای اولویت گذاری و برنامه‌ریزی طرحهای تحقیقاتی کشاورزی 0 سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

2.     سرخوش ، ن . (1375) . اولویت های تحقیقاتی با توجه به نیازهای اساسی انسانی. فصلنامه سیاست علمی و پژوهشی رهیافت . شماره 12 ، ص 63 – 54.

3.       شوکت فدایی، م. (1379) برنامه بهینه سازی تحقیقات (کتاب اول، معرفی). دفتر طرح، برنامه ریزی و هماهنگی امور پژوهش  ی وزارت جهاد سازندگی.

4.       ضرغام، ن. (1378) طرح تعیین اولویتهای تحقیقاتی در بیوتکنولوژی. ویژه نامه نشریه کمیسیون بیوتکنولوژی شورای پژوهشهای علمی کشور

5.       کشاورز، ع‌. و ق. نعمت‌زاده و س. علیزاده (1377) اهمیت برنامه‌ریزی و مناسبترین روش تعیین اولویت در بخش کشاورزی. مؤسسه تحقیقات برنج کشور.

6.       گلباف ، ا . (1384) پنجمین کتاب کشاورزی ایران ص . 57.

7. Lubulwa A.S.G., Menz, K., White, D.H., Chudleigh P., Mcmeniman S. And Hill D. Determining International agricultural research priorities.ACIAR IAP Working Paper seriew

Research priorities in Animal Production Management studies

(Experts and Exploiters)

Abstract

Tow questionnaires entitled "for exploiters" and "for experts" were designed based on research, executive and production structure in animal production management section. The 67 and 44 completed questionnaires were collected from exploiter and experts, respectively in throughout of Iran. Data resulted from questionnaires were classified based on problem frequencies and their solutions and then research priorities on animal production management determined in view of both groups. The results showed that there are several problems for rearing of different animals in Iran. These problems are related to weak technical and experimental knowledge for producers and also output-input price fluctuations and reduced governmental budgets. The results showed although according between producers and expert probably, real need evaluation should be done for good scientific result transmission to producers.

Keywords: Research priorities, Animal Production Management, Experts, Exploiters