عوامل مدیریتی و تغذیه ای مؤثر بر لنگش در گاوهای شیری

مقدمه :

لنگش مشکل مهم بسیاری از مزارع پرورش صنعتی گاوهای شیری است . لنگش پس از ورم پستان و نقایص تولید مثلی در رده سومین ناهنجاری رایج در پرورش گاوهای شیری است . هزینه های لنگش شامل درمان ، کاهش تولید شیر ، کاهش عملکرد تولید مثلی و افزایش حذف می باشد .

لنگش عبارت است از  التهاب لایه ها و برآمدگی های درون سم .

اعمال لایه های سم عبارتند از :

- گرفتن فشار سم در هنگام تماس با زمین است .

- تولید بافت شاخی دیواره سم و پاشنه است .

لنگش به سه شکل وجود دارد :

  1- حاد

  2- تحت بالینی

 3 – مزمن

1 - لنگش تحت بالینی :

رایج ترین شکل لنگش در گله های شیری است . اغلب قابل تشخیص نیست چون حیوان هیچگونه علامت قطعی لنگیدن از خود نشان نمی دهد . این مرحله از بیماری ناشی از صدمه دیدگی های فیزیکی به سم یا آسیب های باقیمانده از لنگش حاد می باشد .

آسیب باقیمانده در این بافتها منجر به :

- تولید بافت شاخی نامرغوب

- نرم شدن و آسیب هر چه بیشتر دیواره و پاشنه سم

- جداشدن استخوان پدال از دیواره و پاشنه سم

مشخص ترین علائم در این فرم ، کم رنگ شدن و رزد شدن ، خونریزی و زخم شدن پاشنه است .

2- لنگش مزمن :

- اگر فرم تحت بالینی لنگش درمان نشود به فرم مزمن تبدیل می شود .

- طی این مرحله ، تخریب پیش رونده سیستم عروقی و ساختارهای داخل سم رخ داده که نتیجه آن لنگیدن حیوان است .

3- لنگش حاد :

این حالت در نتیجه تغذیه جیره های با مقادیر زیاد کنسانتره و    مقدار کم فیبر مؤثر رخ می دهد . کاهش PH شکمبه و خون ، منجر به:

1. آسیب دیواره مویرگ های سم

2.  خونریزی داخلی

3.  تورم لامینا وپاپیلای سم

4.  درد همراه با لنگید ن شدید حیوان

اثرات نحوه توزیع خوراک بر لنگش در گله های گاو شیری :

تجزیه خوراک :

 خطاهای محاسبه مقدارمواد مغذی تحویلی ناشی از خطای برآورد ترکیب موادمغذی اجزاء جیره می باشد .

   خطاهای آنالیز مواد مغذی درنتیجه :

   1. ضعف نمونه برداری                  

   2. تعداد ناکافی نمونه های خوراکی وآنالیز آن

   3. عدم دقت در آنالیز می باشد .

تفاوت بین خوراک آزمایش شده وآنچه که به حیوان داده میشود ناشی از :

   1. متغیر بودن علوفه ها در سیلوهای زمینی

   2. ناهمگونی نسبی نمونه ها

   3. برداشتن خوراک از سطح  می باشد .

 تصحیح ماده خشک اجزای جیره :

دلایل ایجاد خطاهای براوردمصرف خوراک :

   1. اشکال در تعیین DM اجزای مرطوب جیره ، به متناسب آن تصحیح جیره براساس مقدار  DMتعیین شده  برای حفظ نسبت صحیح و مداوم DM . ( بویژه در مورد نسبت DM علوفه به کنسانتره )

   2. خطا در تعیین ماده خشک جیره در مزرعه

   3. خطاهای ایجادشده  در محاسبه ماده خشک نمونه یا تصحیحات ضروری ماده خشک جیره .

مقدار تغذیه اجزای جیره :

 خطاهای محاسبه مقدار عرضه خوراک به دلیل افزودن  مقدارنامناسبی از اجزای مختلف ، به جیره کاملا مخلوط می باشد

 خطای فوق در نتیجه خطای ایجاد ارتباط صحیح بین متخصص تغذیه ، مدیر گاوداری و فیدر ایجاد می شود. تغذیه یک جیره مخلوط یا تغذیه مقداری از خوراک روزانه به صورت مجزا ، منع بزگی از اختلاف مصرف مواد مغذی بین گاوهای یک گروه می باشد .  امروزه برنامه های کامپیوتری به دلیل تهیه  دستورالعمل دلخواه تهیه خوراک در هر بار آماده سازی وثبت کردن اجزاء اضافه شده به جیره ودر نهایت کل مقدارخوراک در هریک با پخش خوراک در هر آخور از توانایی بالایی برخورداراند و می توانند به اطمینان از همگونی روزبه روز و دفعه به دفعه تهیه جیره کاملا مخلوط صحه بگذارند .

مخلوط کردن :

 تهیه مخلوط های اشتباه و غیر همسان ، ناشی از سوء مدیریت فرآیند مخلوط کردن است .

 خطاهای مخلوط کردن می تواند به دلایل زیز نیز رخ دهد :

 1. حجم بسیار کوچک مخلوط تهیه شده ( مشکل رایج جیره های انتقال )

 2. بیشتربودن حجم مخلوط نسبت به ظرفیت مخلوط کن

 3. سعی بر مخلوط کردن مقدارزیادی علوفه خشک در جیره ( میتواند مشکلات توزیع نیز ایجاد کند )

 4. ترتیب نادرست مخلوط کردن

 5. مخلوط کردن نادرست یا مخلوط کردن به مدت بسیارکم

 6. مخلوط کردن بیش ازحد یا مخلوط کردن به مدت طولانی (باعث کاهش اندازه ذرات برخی از اجزاء یک مخلوط می شود .)

توصیه میشود که جیره کاملأمخلوط بر اساس ماده تر 8 تا10 در صد ذرات درشت یا ذراتی که در غربال بالایی جداکننده ابداعی دانشگاه پنسیلوانیا می ماند ، باشد . پوسین و همکاران(1995) در بررسی روی 49 گاوداری صنعتی ،مقدار ذرات درشت رادر گله های مبتلا به مقدار زیاد و کم لنگش  به ترتیب 9/7 و 5/3 درصد (براساس ماده تر) گزارش کردند  .

اثرات مدیریت آخور برلنگش در گله های گاوشیری   :  

الگوی وعده ای خوراک :

 PH شکمبه پس از هروعده کاهش مییابد که مقدار کاهش PHبا افزایش مقدار خوراک در هروعده و کاهش تراکم NDFجیره شدت می یابد .

 عواملی که باعث تغذیه از جیره های کاملامخلوط می شود ، عبارتند از:

 1. فضای کم آخور          

 2. محدودیت زمان دسترسی به خوراک

 3 . برنامه نامنظم خوراک دهی                              

 4. تغذیه نامنظم جیره کاملا مخلوط

 5. تغذیه محدود در مقایسه با باقی ماندن 5 تا10 درصد خوراک در آخور 

 6. رقابت در آخور

عواملی که موجب تشدید لنگش می شوند :

1- ترکیبی از فضای محدود آخورومحدودیت زمان دسترسی به خوراک

2- افزایش جمعیت دامها در بهاربند و فضای کم آخور

3- انحراف 2تا4 ساعتی از برنامه معمول خوراک دهی (طبق مطالعات میلتون ،1998)

 عرضه بیکربنات سدیم در حیره (75/0 تا1/0 درصد ماده خشک جیره ) کاهش PH  جیره را تعدیل می کند . یونوفرهای موننسین و لاسالوسید تراکم اسید لاکتیک را در آزمایشات in vitro کاهش داد ( ناگارجا 1987) کاتیون(1999) اثرات مشابهی از تغذیه ویرجینامایسین گزارش کرد .

انتخاب :

 گاو برعلیه ذرات درشت انتخاب انجام می دهد .  تنوع و اختلاف انتخاب دربین گاوها زیاد است .

 عواملی که یک جیره کاملا مخلوط رادر معرض انتخاب قرار می دهد عبارتند از :

 ماده خشک علوفه و کل مخلوط  ، چوب بلال سیلوی ذرت ، اندازه ذرات علوفه و کل مخلوط ، کیفیت علوفه خشک ، تعداد دفعات خوراک دهی ، زمان دسترسی به خوراک ، مقدارعلوفه خشک اضافه شده به مخلوط  و فضای آخور  . چنانچه مشکل گله انتخاب خوراک است ،یکی از موارد زیر بایستی مدنظر قرارگیرد :

تغذیه مقادیر کمتر جیره های کاملا مخلوط به دفعات بیشتر  ، افزودن مقدارکمتری علوفه خشک به مخلوط  ، استفاده از علوفه خشک مرغوب تر  ، کوچکتر کردن اندازه علوفه خشک  ، استفاده از علوفه خشکی که انعطاف پذیرتر باشد

فرآوری سیلوی ذرت  ، افزودن آب به جیره کاملامخلوط خشک ، افزودن ملاس مایع به جیره کاملا مخلوط با هدف چسباندن ذرات ریزتربه یکدیگر .   

خوراک دهی و مدیریت گاو در دوره انتقال :

تغذیه هدفمند Lead))، یعنی افزایش مقدارکنسانتره در جیره کاملا مخلوط ،طی 2 تا3 هفته قبل از زایمان . تغذیه کمتر از حدمعمول و همچنین تغذیه بی رویه کنسانتره به روش Lead خطر ابتلا به اسیدوز را دوچندان می کند . ظرفیت جذب اسیدهای چرب فرار از شکمبه در دوره انتقال در کمترین حد خود است .

مقدارپیشنهادی برای جیره های کاملاً مخلوط در دوره انتقال :

1- 75/0 درصد وزن بدن یا kg5/4 الی 5/5 کنسانتره به ازاءهر رأس در روز

2- حداقل 21 % NDF علوفه ای( براساس DM )و نیز 35% کربوهیدرات غیر فیبری . (طبق راهنماییهای شیور و کرز )  آسایش گاو ، تهویه و مدیریت آخور برای گاوهای دوره انتقال اهمیت دارد. 

مدیریت عوامل غیرتغذیه ای :

علاوه برتغذیه ، عوامل محیطی و مدیریتی نیز در گسترش لنگش نقش دارند . طراحی بهاربندها ، مدیریت،جنس سطح بهاربنددر بروز لنگش مؤثرند .

پوشش کف بسترو لنگش :

طبق مطالعات اپیدمیولوژیک ،پوششهای بتونی، همچنین پله های جلوی آخوردر شیوع لنگش مؤثرند . طبق مطالعات برگستن (1994) همبستگی مثبتی بین مقدارزیاد تخریب بافت سم  و سطوح بتنی وجود دارد . پله یا هر منبه پدیدآورنده اختلاف سطح با کف بهاربند ،می تواند باعث بروز مشکلات مرتبط با تدریج نابرابروزن بین سمها و همچنین روی خود سم گردد.

طراحی بهاربند و لنگش :

در گاوهای موجود دربستر نسبت به موقعی که در بهاربند بودند ، به دلایل زیر آسیبهای سم کمترو خفیف تر دیده شد ه :

1- زمان طولانی تر ایستادن

2- زمان کمترخوابیدن

3- تغییروضعیت از حالت ایستاده به خوابیدهبه دفعات بیشتر .

 نتیجه اینکه تأمین محیط استراحت راحتر که به استفاده بهینه منجرشود ،می تواند سلامت را بهبود بخشد .

سم چینی و مراقبت ازسم :

مراقبت ازسم یک روش ضروری مدیریت بهداشت است که موجب بهبود تولید می گردد. سم چینی سالی دو بار انجام می شود .

سم راباید طوری چید که :

1- جهت سطح بالایی آن به سمت دیواره های بیرونی سم برگردد     

2- وزن بدن باید به طورمساوی بین سمها توزیع شود

 حوضچه های حمام پا:

 این حوضچه ها در درمان شرایطی که مربوط به لنگش تغذیه ای ، آبسه هاویازخمهای پاشنه باشد کمتر سودمند است .

حمام مرطوب سولفات مس :

محلول 10 درصد آن توصیه می شود که برابر است با 6/5 کیلوگرم از آن د ر100لیترآب .

حمام خشک سولفات مس:

 برای تهیه حمام خشک سولفات مس 1قسمت مس پودرشده را با 9 قسمت سنگ آهک رقیق شده مخلوط می کنند . در بیشتر گاوداریهاحمام مرطوب سولفات مس رایجتر است .

 فرمالین :

محلول 5% فرمالین (41لیتر فرمالدئید 36درصد در 96لیتر آب)نیز مؤثر است .  استفاده مکررفرمالین سم را سخت می کند .

سولفات روی :

 از محلول 20% سولفات روی ( 3/15 کیلوگرم سولفات روی منو هیدرات 36% در100 لیتر آب ) نیز استفاده می شود.  سولفات روی برای پا سوزآورنبوده و هرروزمی توان از آن استفاده کرد .

منبع:

  قربانی .غ ,اسدی الموتی .1382 . مدیریت پیشرفته گاوهای شیری,انتشارات جهاد دانشگاهی